stefan sawicki norwida walka z forma, kulturoznawstwo, Literatura

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Stefan Sawicki

„Norwida walka z formą”:

Rozdz.: „Stygmat” Cyprian Kamil Norwid

„HARMONII PEŁNOŚĆ…”

·         atmosfera dyskretnego uporządkowania

·         pozornej swobody, która w rzeczywistości jest głęboko umotywowanym ładem

w tej atmosferze naturalności i towarzyskiej nieinterwencji jakaś „negligentia-diligens” (staranne zaniedbanie)  - sprawia to, że każdy wieczór w salonie Generałowej wdowy można porównać do: „niewielkiej, lecz odegranej wytwornie symfonii”

Pełnia wieczoru:

– zbliża wszystkich

-  wiąże jednorodnością nastroju,               zacierając różnice poglądów czy wieku

Jest to tło, na którym ujawnia się ”posągowo – cała”, ukraińska piękność Róży P., która:

- dopełnia proporcją swojej urody naturalną harmonię salonu

- poszerza harmonię salonu przenosząc w plener liryzowany opis krajobrazu skupionego malowniczo wokół strumienia, spadającego ze skał i żywiącego w dole uzdrowisko

BRAK do pełni harmonii – miłości dwojga sprzyjających sobie i rozumiejących się wzajemnie ludzi ( na co zwraca uwagę narrator w sposób ironiczny w odniesieniu do określonych konwencji)

Róża Pomian – wychowanka Generałowej

                            - sierota

                            - ojciec- oficer artylerii, podwładny Generała, stracił słuch podczas działań

wojennych

                            - od małego dziecka opiekuje się ojcem

                            - przy ojcu stroi głos nie „wg. gamy własnych jej uczuć…lecz wg. cudzego

kalectwa (stąd skłonność do zbyt głośnego i dobitnego mówienia)”

Oskar               – zyskujący sławę wirtuoz-skrzypek

              - wdowiec

              - przez kilka lat mąż kochanej przez siebie choro nerwowej kobiety (stąd ciągła

czujność psychiczna, przeradzająca się w nadwrażliwość i podejrzliwość)

Subtelnie zaczyna się rozwijać miłość tych boh.  –wydaje się, że ich uczucie dojrzewa powoli do pełni;

Ujawnieniem tego było zbliżenie i porozumienie w czasie wycieczki do Mostu Rzymskiego, któremu towarzyszyły mu uroki kształtów i barw „najpiękniejszego z okolicznych krajobrazów”

PRZESZŁOŚĆ FATALNA

Harmonia świata przedstawionego               – budowana w sposób subtelny, lecz konsekwentny

                                                                      - równolegle kwestionowana i naruszana

Ironiczne, ale nigdy nie jednoznaczne, uwagi włączane dyskretnie w tekst podważały pełną sensowność harmonijnej atmosfery salonu;

Miłość Róży i Oskara:

              - od początku napotyka na przeszkody (wynikające z przypadku i nieporozumień, bądź uczuleń i podejrzliwości Oskara)

              - w chwili gdy wydawało się że ta miłość osiąga wzajemną dojrzałość, nastąpiła nieoczekiwanie tragiczna katastrofa

Np.               1) po wycieczce do Rzymskiego Mostu, w czasie wieczoru u Generałowej, Oskar oczekiwał upragnioną przez siebie odpowiedź;

              2) Róża odpowiada głosem donośnym

              3) Oskar – nie patrząc na nią – odebrał w sposób opaczny te słowa (był nadwrażliwy)

              4) Oskar uważa, że słowa były skierowane gestem determinacji ku siedzącemu nieco dalej hrabiemu X, który był stale w kręgu podejrzeń

              5) wewnętrzna, gwałtowna reakcja nakazuje wyjść z sali Oskarowi, bez wyjaśnień i pożegnania

              6) Oskar wyjeżdża w nieznanym kierunku wypełniając jakby tragiczne przeczucie zawarte przedtem wierszu „Czemu?”:

Aż przyjdzie pora, że coś więcej znaczy

Wyjść – niż zatrzymać się po obojętnemu;

Wstaniesz i pójdziesz, kamienny z rozpaczy

I nie zatrzymasz się idąc precz…czemu ?

              6.a.) prasa donosi: sławny skrzypek wycofuje się z artystycznego życia i że zamieszkał gdzieś w górach na nieokreślony czas w klasztorze milczących białych mnichów

              7) Róża po gwałtownym geście Oskara wybiega pod wpływem tragicznego przeczucia

              8) - || - modli się w czasie burzy przy kaplicy

              9) ciężko choruje i umiera

              10) niedługo potem umiera Generałowa

Rozwiązanie:

- prawie melodramatyczne (gdyby nie typowe dla Norwida ściszenie zdarzeń)

- gruntownie niszczy początkową atmosferę harmonii: h. salonu, miłości, przyrody

Można w utworze odnaleźć:

·         schemat akcji przypominający romanse sentymentalne

·         bliskie stowarzyszenie miłości z przyrodą, a przyroda z chrześcijańską architekturą

Konflikt pozorny miedzy Oskarem i Różą – to konflikt ich osobistych tradycji, ich przeszłości, która pozostała w nich na trwałe jako ślad tego co minęło, jako znamię, od którego nie sposób odejść, jako – stygmat

PRAWO STYGMATU

Narrator (typowy Norwidowi):

              - komentujący

              - we śnie zjawia się mu nieokreślona postać – podkłada mu pod skroń zwój egipskiego

płótna, a następnie powoli je rozwija

              - jego obrazy i wizje

I) zastępy Tatarów ze swymi wodzami Gengis-khanem i Timor-lengiem, z pasją niszczą wszystko to co było wytworem k-ry i osiadłej ...