symboliści symbolizm, polonistyka, literatura powszechna XX wieku

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

SYMBOLIZM- FR. ZNAK UMOWNY,OZNACZENIE, SYMBOL. PRĄD ARTYSTYCZNY POWSTAŁY WE FRANCJI POD KONIEC XIX. Nazwa pochodzi od manifestu J. Moréasa ogłoszonego 1886 w dzienniku Le Figaro pt. Le symbolisme. Idea symbol. była formuł. przez M. w opozycji do parnasizmu i romantyzmu, ale wywodziła się w znacznej mierze z tych kier. Za jej gł. patrona uznaje się  Ch. Baudelaire`a którego Doktryna estetyczno-literacka symbolizmu krystalizowała się na:”skrzyżowaniu wielkiej drogi romantyzmu, bocznej jeszcze wtedy drogi parnasizmu i ledwo zaznaczonej drogi symbolizmu”. Oprócz niego dużą rolę odegrali S. Mallarme, OP. Verlaine, A. Rimbaud, T. Corbiere.  Pierwotnie grupa symbolistów składała się z J. Laforgue'a, R. Ghila, , S. Merilla, i ..  Kolejnym istotnym odniesieniem genetycznym dla symbolizmu stał się dekadentyzm (pogląd głoszący upadek cywilizacji, według tej teorii dochodzi do upadku najw mocarstw w XIX. dekadent-sceptyk. w literaturze-swoista estetyka brzydoty, melancholia, śmierć, pustka, samotność. Pozytywny sens dekadentyzmu jako pierwszy opisał Baudelaire. Te dwa zj.-symbol. id dekad. kształtowały się równolegle. Estetyka S była sumą rozmaitych poglądów i teorii formowanych na podstawie obserwacji praktyki wielkich poprzedników. Manifest Moreasa był prezentacją zjawiska, które już się narodziło i według niego S wrogi jest dydaktyzmowi, deklamacji, fałszywej uczuciowości i obiektywnemu opisywaniu. Przeciwstawiali parnasistom, którzy ujmowali tematy bezpośrednio- aluzję rzeczywistości. Bo przyjemn, poetycka polega na stop. odgadywaniu, sugerowaniu. Tak więc symbol z jego wieloznacznością, siłą sugestii, semantyczną opalizacją , ukazaniem „korespondencji” między przedm. a zmysłami ujmującymi kształt, barwę, dźwięk i zpach stał się kluczowym chwytem poetyckim prądu.  Symboliści odwoływali się w swej poezji do muzyki( parnasiści do malarstwa). Z tymi założeniami splatała się idea synestezji, barwnego słyszenia sformułowana poetycko w sonecie Rimbauda: Samogłoski.  Symboliści  w swoim dążeniu do objaśniania pozazmysłowego chcieli zrywając z parnasistowskimi postawami sztuka dla sztuki-zbliżyć poezję do czytelnika. Jednak pogłębili bardziej przepaść pomiędzy sobą a odbiorcami, kreując typ poezji ciemnej, hermetycznej, ewokującej mistycyzm.  Największym wynalazkiem s stała się teoria wiersza wolnego, której promotorami był m.in. J. Laforgue. Miało to swoje źródła w swobodzie rozluźnianego juz prze romant. aleksandrynu i w tzw. wierszach uwolnionych Rimbauda, Verl, mallarmego. Z tej tendencji zacierającej różnice między poezja i prozą ukształt. się formula poematu prozą (Baud. „Spleen de Paris 1869), Rimbaud (Iluminacje i Sezon w piekle) Symbol – najbardziej ogólnie jest to zastąpienie jednego innym, krótszym, bardziej wyrazistym lub najlepiej oddającym jego naturę, albo mniej . Jest to odnoszący się do innego znaczeń, niż do tego do którego bezpośrednio się odnosi.

Stéphane Mallarmé (ur. 18 marca 1842 w Paryżu jako Étienne Mallarmé, zm. 9 września 1898 w Valvin, Vulaines-sur-Seine, koło Fontainebleau) – francuski poeta (reprezentant symbolizmu) i krytyk literacki. Jeden z najbardziej nowatorskich twórców literatury XIX wieku. Autor wierszy oraz poematów prozą, które w znacznym stopniu przyczyniły się do odkrycia nowych rozwiązań w poezji.Poetyka wierszy Mallarmego miała ogromny wpływ na późniejsze ukształtowanie się nurtów awangardowych. Echa twórczości tego poety można znaleźć zarówno w dadaizmie, surrealizmie, jak i w teoriach czystej formy czy w poetyce Juliana Przybosia oraz poezji nowoczesnej. Głównym postulatem nihilistycznej koncepcji poezji Stephana Mallarmego jest uwolnienie słowa; nadanie mu autonomicznego znaczenia; skonstruowanie wiersza, którego każde słowo miałoby oddzielne znaczenie. Poglądy te streszczają dwa słynne cytaty: "To nie z myśli, mój drogi, robi się wiersze. Robi się je ze słów" oraz "Nazwać jakiś przedmiot, znaczy odebrać trzy czwarte przyjemności poetyckiej, która polega na stopniowym odgadywaniu; zasugerować - to dopiero ideał". Jego poezja jest niemal zapomniana w Polsce. Poza ubiegłorocznym (2006) wydaniem poematu "Rzut kośćmi", po II wojnie światowej w Polsce opublikowano tylko "Wybór poezji" w 1980 r. poeta franc., współtwórca i teoretyk ; pierwsze utwory (Okna, Lazur, Wiatr morski) powstawały pod silnym wpływem , jednak po baudelaire'owsku ujmowana problematyka moralna u M. ustępowała metafizyce; dążył do realizacji sztuki pełnej, absolutnej, jednoczącej muzykę, obraz, a nawet teatr (zwł. w pisanej przez całe życie, a nie dokończonej Księdze); częściowo syntezę tych sztuk udało mu się zrealizować w poematach: Herodiada (nie ukończonym) i Popołudnie Fauna, (który stał się inspiracją dla słynnego preludium ); Rzut kości nigdy nie zniweczy przypadku to utwór-partytura, odznaczający się harmonią wzorowaną na symfonii: swoista "polifoniczność" warstwy semantycznej, rozbudowanej dzięki skomplikowanej, wielowymiarowej metaforyce, obejmującej wszystkie składniki utworu, zawarta jest jednak u M. w tradycyjnej formie wersyfikacyjnej; M. stosował w swych utworach wyróżniki typograficzne, jak np. druk niektórych partii tekstu innym rodzajem czcionki, spacją itp.; twórczość M. stopniowo zmierzała ku całkowitemu hermetyzmowi (Sztuka poetycka, Toast żałobny na śmierć T. Gautier, Grób Edgara Poe); liczne eseje o sztuce, bogata korespondencja.

Jean Nicolas Arthur Rimbaud 1854  zm. 10 listopada 1891  francuski poeta, przedstawiciel symbolizmu. Jako chłopiec Rimbaud osiągał bardzo dobre wyniki w nauce. Przed ukończeniem 16. roku życia zdobywał liczne nagrody szkolne i opanował łacinę w stopniu pozwalającym mu na pisanie poezji i fragmentów dramatycznych w tym języku. Pierwszym literackim mentorem Rimbauda został w 1870 r. Georges Izambard, jego nauczyciel z gimnazjum. Rok później Rimbaud uciekł z domu i przeniósł się do Paryża, gdzie prawdopodobnie przyłączył się do Komuny Paryskiej (opisanej później w jego poemacie L'Orgie parisienne ou Paris se repeuple). Wtedy też być może padł ofiarą gwałtu ze strony pijanych komunardów (na co wskazuje m.in. jego poemat Le Cour supplicié).

W tym czasie odrzucił konwenanse społeczne, zaczął upijać się i zaniedbał swój wygląd zewnętrzny, nie zaprzestawał jednak pisania wierszy. Pod koniec 1871 powrócił do Paryża na zaproszenie znanego poety Paula Verlaine'a, zafascynowanego wierszami Rimbauda (w tym - jego najsłynniejszym utworem "Le bateau ivre", "Statek pijany").

Przyjaźń poetów szybko przekształciła się w stały związek (Verlaine był biseksualistą). Para uwielbiała szokować paryską bohemę - młody Rimbaud szybko stał się sztandarowym przykładem enfant terrible. W tym czasie powstały najlepsze wiersze Rimbauda, mroczne, wizyjne, wyróżniające się na tle francuskiego symbolizmu. Zakochany w Rimbaudzie Verlaine porzucił w 1872 rodzinę i udał się z Rimbaudem w włóczęgowską podróż po Francji, zakończoną krótkim pobytem w Londynie. W lipcu 1873 po kłótni Verlaine postrzelił Rimbauda w Brukseli i został aresztowany, rewizja ujawniła kompromitujące kochanków listy miłosne. Verlaine został skazany na dwa lata więzienia. Rimbaud powrócił do Charleville i dokończył swój słynny cykl Une Saison en Enfer (Sezon w piekle). W 1874 Rimbaud napisał wizjonerskie i nowatorskie formalnie Illuminations (Iluminacje), zawierające pierwsze francuskie poematy napisane wierszem wolnym. W 1875 Rimbaud po raz ostatni spotkał Verlaine'a w Niemczech. Porzucił pisanie i rozpoczął intensywne podróże po Europie. W lecie 1876 zaciągnął się do armii holenderskiej i popłynął na Jawę, jednakże szybko zdezerterował i powrócił do Francji. W 1880 pojechał na Cypr, a następnie osiadł w Adenie, gdzie został przedstawicielem firmy handlowej Bardey. Miał wielu wielbicieli. Przez jakiś czas żył z abisyńską kochanką. W 1884 porzucił pracę w Bardey i założył własną firmę w mieście Harar w Abisynii (współczesna Etiopia). Zajmował się m.in. handlem bronią. Choroba (nowotwór kolana) zmusiła go do powrotu do Francji, dokąd przybył 9 maja 1891 r. 27 maja amputowano mu nogę, 10 listopada tego samego roku zmarł w wieku 37 lat.

Jego wpływ na współczesną literaturę i sztukę jest oceniany przez krytyków jako znaczny. Dziedzictwo Rimbauda szczególnie zaznaczyło się w takich nurtach, jak symbolizm, surrealizm, czy poezja Beat Generation.

Paul Verlaine (ur. 30 marca 1844 w Metz, zm. 8 stycznia 1896 w Paryżu) – jeden z największych i najbardziej uznanych poetów francuskich.

Urodzony w Metzu, po ukończeniu szkoły średniej w Paryżu rozpoczął pracę w służbie cywilnej. Wiersze zaczął pisać już w młodości, ich styl był wzorowany na poezji grupy "Parnassien", w szczególności na wierszach jej lidera Charlesa Leconte'a de Lisle'a.

Pierwszy opublikowany tomik poezji, zatytułowany Poemes saturniens (1867), przyniósł Verlaine'owi uznanie i popularność pomimo ostrej krytyki ze strony Sainte-Beuve'a. Prywatne życie poety i nałóg alkoholowy zaczęły mieć coraz większy wpływ na jego twórczość. W 1872 porzucił żonę (Mathilde Maute) i syna dla poety Arthura Rimbauda. Burzliwy związek zakończył się strzelaniną – będąc pod wpływem alkoholu, powodowany zazdrością Verlaine strzelił w kierunku Rimbauda, raniąc go. Został później aresztowany i trafił do więzienia w Mons, gdzie nawrócił się na katolicyzm, co miało poważny wpływ na jego poezję. Wiersze opublikowane w tomie Romances sans paroles opisywały jego stan umysłu w tym okresie. Po zwolnieniu z więzienia, Verlaine podróżował po Anglii gdzie pracował jako nauczyciel, pisząc także wiersze do jego następnego, bardzo udanego zbioru poezji Sagesse. Przebywając w Anglii zakochał się w jednym ze swoich uczniów Lucienie Letinois, który stał się dla niego natchnieniem. Po nagłej śmierci Luciena Verlaine powrócił do Francji w 1877 r. Ostatnie lata życia Verlaine spędził w biedzie, stając się coraz bardziej niepoczytalny i coraz bardziej uzależniony od alkoholu. Jego poezja zdobyła wielkie uznanie współczesnych. Najbardziej znanym z jego wierszy jest Chanson d'automne, który w czasie II wojny światowej służył aliantom do przekazywania kodowanych wiadomości francuskiemu ruchowi oporu.

Został pochowany na cmentarzu Cimetiere des Batignolles w Paryżu. Wiersze: Sztuka poetycka , Rozmowa sentymentalan, Hymn (Już nie kocham nikogo prócz Dziewicy świętej) „pensjonarki,

Baudelaire- w okresie młodej polski miał swoją czarną legendę.1821, ojciec um gdy ma 6 lat, matka wychodzi za mąż, konflikt z ojczymem, stud prawo, prowadzi życie fran utracjusza, wydaje majatek ojca, typowy dandys, starał się by życie upodobniło się do sztuki. Niezwykle płody krytyk, przyjaźnił się z Monetem, Flaubertem, pod koniec cierpi na depresję, umiera na paraliż w 1867. Poeta przeklęty. Tradycja wywodzi się już od średniowiecznego Villona. Romantyczny mit poety szaleńca przechodzi w modernistyczne wyobrażenie artysty-samotnika, skłóconego ze społ, cierpiącego. Współczesny czytelnik był oburzony takim Zach.  1851 Kwiaty zła, największe dzieło, nieakceptowane. Kwiaty zła (Les fleurs du mal), znane również po polsku jako Kwiaty grzechu to zbiór wierszy opublikowany przez w roku .  Zbiór, dedykowany , dzieli się na sześć części, pogrupowanych tematycznie: Spleen i ideał -Obrazy paryskie -Wino -Kwiaty zła -Bunt -Śmierć .Bezpośrednio po wydaniu Kwiatów zła przeciwko autorowi wytoczono proces o obrazę dobrych obyczajów dotyczący 13 ze 100 wierszy. W wyniku procesu Baudelaire musiał zapłacić grzywnę 300 franków (zmniejszoną później do 50 franków) i usunąć sześć wierszy. W drugim wydaniu z roku autor pominął zakazane sześć wierszy, dodał 32 wiersze i nową część Obrazy paryskie. W trzecim, pośmiertnym wydaniu z roku z przedmową poety przywrócono zakazane wiersze i dodano 25 wierszy, w tym zawartość zbioru Épaves (Szczątki), wydanego w w roku. Wiersze: Albatros, Padlina, Do przechodzącej, Litania do szatana, oddżwięki :”Natura jest świątynią.