wplyw sterydow, Książki, Doping

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

            Na całym świecie w ostatnich latach sport przeżywa dynamiczny rozwój.

Sportowcy, którzy zdobywali tytuły mistrzowskie jeszcze kilka lat temu, dzisiaj

odpadliby zapewne już w rundach eliminacyjnych. Systematycznie udoskonalane metody treningowe oraz wzbogacanie wiedzy na temat poprawnego odżywiania doprowadziły do tak niesamowitego rozwoju sportu.

            Jednym ze znanych środków wspomagających modelowanie wydajności fizycznej organizmu sportowców są sterydy anaboliczne, które znajdują się na czele listy zakazanych środków dopingujących. O sterydach anabolicznych słyszy się na ogół same negatywne rzeczy, jednakże faktem jest, że są one skutecznymi lekarstwami wykorzystywanymi przez lekarzy w leczeniu różnych schorzeń, między innymi – aparat ruchu. W społeczeństwie, moda na wspomaganie treningu masy mięśniowej doprowadziła do tego, że zażywanie tych środków przez młode osoby wymknęło się spod kontroli. Zazwyczaj nie mają oni dostatecznej wiedzy na temat szkodliwości działania tych ,,specyfików”.

             Analiza zarówno aspektów pozytywnych jak i skutków ubocznych spowodowanych zażywaniem sterydów anabolicznych oraz przybliżenie problemu dopingu w wychowaniu fizycznym i sporcie dla potrzeb nauczycieli i wychowawców jest celem niniejszej publikacji.

              Już w latach 50-tych ,według danych źródłowych środki anaboliczne zostały wprowadzone do sportu. Ciężarowcy rosyjscy w 1952 roku byli podejrzewani o zażywanie hormonów w celu zwiększenia postępów sportowych. W środkach masowego przekazu aż do roku 1964 uważano, że problem zażywania sterydów anabolicznych nie istnieje w sporcie. Jednakże w 1965 roku zostało ustanowionych wiele rekordów świata, co dało podstawy do przypuszczeń, że w osiągnięciu takich rezultatów mogły pomóc sportowcom niedozwolone środki . Od tego czasu fenomen dopingu stał się rzeczywistością. Byli sportowcy, którzy święcili tryumfy w tamtym okresie, twierdzą, że aplikowanie środków anabolicznych było czynnością normalną i że ponad 90% sportowców narodowych drużyn w lekkiej atletyce, sportach siłowych itp. ,,szprycowało się i łykało’’ sterydy anaboliczne . Zaś zdaniem innych zażywało się je już na niższych szczeblach regionalnych.

             Pierwsze sterydy były oficjalnie dostępne na rynku już w roku 1950  .

Obecnie są dostępne w różnych formach, również takich, których nie wykryją żadne testy. Pierwsze testy przeprowadzono w 1976 roku na Igrzyskach w Montrealu.

              Zażywanie sterydów anabolicznych w dzisiejszych czasach jest prawdziwą plagą. Zażywają je zarówno mężczyźni jak i kobiety we wszystkich grupach wiekowych , co niewątpliwie związane jest z nieograniczonym dostępem do tych środków. Nic więc dziwnego że świat sportu podzielił się na dwa obozy.  Po jednej stronie stoją sportowcy hobbyści, którzy pozostali wierni staremu ideałowi szczupłego, zdrowego, atletycznego ciała , a po drugiej amatorzy i zawodowcy, którzy z wykorzystaniem wszystkich  możliwych środków dążą do maksymalnego przyrostu masy mięśni, siły szybkości, kosztem własnego zdrowia, a nawet życia.

               Suplementy żywności stosowane przez sportowców pozwalają przeciwdziałać niedoborom potrzebnych składników, względnie szybko je uzupełniają. Środki dopingujące uzupełnione o suplementy żywności zwiększają zdolność organizmu do regeneracji w takim zakresie, jaki nie jest możliwy do osiągnięcia przy wyłącznym stosowaniu suplementów. Trzeba tu zaznaczyć, że suplementy żywności występujące często w formie tabletek czy kapsułek nie są środkami dopingującymi, co jest często mylnie kojarzone.

                Do tej pory nie zostały poznane wszystkie następstwa niekontrolowanej suplementacji sterydami anabolicznymi. Zwrócenie uwagi na ten aspekt wspomagania w sporcie powinien zaowocować wśród nauczycieli wychowania fizycznego i trenerów dążeniem do wyeliminowania tych środków ze sportu młodzieży.

WPŁYW STERYDÓW NA ORGANIZM

            Anaboliki -  określa się jako syntetyczne pochodne męskiego hormonu testosteronu. Prowadzono badania i odkryto je , aby wzmocnić pozytywne efekty testosteronu, a zmniejszyć działanie uboczne. Syntetyczne steroidy i testosteron mają w zasadzie tę samą strukturę chemiczną. Zmianę działania podstawowej cząsteczki molekularnej uzyska się wtedy, gdy pewne grupy chemiczne tej cząstki molekularnej zmieni się zastąpi przez inne.

              Testosteron to najważniejszy męski hormon produkowany u mężczyzn  jądrach, z nadnercza pochodzi bardzo mała część. U kobiet pochodzi on głównie z nadnercza. Porównując ze sobą u kobiety i mężczyzny koncentrację tego hormonu, można stwierdzić iż kobieta posiada niewielką jego ilość w porównaniu z mężczyzną. Sterowanie ilości hormonu, która znajduje się we krwi odbywa się prze tak zwany mechanizm zwrotny. Poziom ilościowy hormonu zmienia się w ciągu dnia, i tak najwyższy poziom testosteronu u mężczyzn obserwujemy rano. Złe odżywianie, stres, choroba itd. Powodują zmiany poziomu hormonu we krwi. Indywidualne predyspozycje każdego człowieka uzależniają wydzielanie hormonu.

              U mężczyzn komórki w jądrach są miejscem syntezy. Komórki te stymulowane są przez hormony gonadotropowe. Produkcja hormonu (testosteronu) u mężczyzn – przeciętna dzienna wynosi od ok. 5=10 mg. U mężczyzn w podeszłym wieku produkcja testosteronu zmniejsza się. Ogólnie działanie testosteronu dzieli się komponenty androgenne i anaboliczne ( podział ten jest tylko teoretyczny, ponieważ jeszcze nie udało się odkryć, odizolować takiej substancji, która działa tylko androgennie lub tylko anabolicznie).

Działanie androgenne:

·        rozwój zewnętrznych narządów płciowych

·        rozwój gruczołu krokowego

·        rozwój pęcherzyków nasiennych

·        mutacja głosu

·        typowe męskie owłosienie

·        orientacja seksualna

·        dojrzałość umysłowa

Działanie anaboliczne:

·        przyrost masy mięśniowej

·        większa koncentracja hemoglobiny

·        podwyższony poziom czerwonych krwinek (erytrocytów)

·        magazynowanie wapnia w tkance kostnej

·        zwiększony bilans azotowy

·        zatrzymanie minerałów (np. potasu, sodu)                                                      

Podwzgórze

                               ®
                              ½                     ¯

Przysadka mózgowa

                              ½    
                              ½                     ¯

Jądra

                              ½
                              ½                     ¯

Testosteron

                                ®    
 

Rys. Wzajemne powiązanie i uzależnienie czynności wydzielniczej podwzgórza, przedniego płata przysadki mózgowe i jąder.

EFEKTY UBOCZNE

              Uboczne efekty spowodowane zażywaniem sterydów rozpatrujemy w dwóch kategoriach. Do pierwszej kategorii należą potencjalne choroby wątroby. Może się to objawiać w różnych dysfunkcjach tego organu. Zauważalne są obstrukcje żółci, zapalenie wątroby, a nawet nowotwory. W wielu problemowych przypadkach, sterydy kombinowane z innymi, często słabymi, również mogą spowodować efekty krytyczne, zauważalne u ludzi, którzy mieli już wcześniej problemy ze zdrowiem lub stosowali nieodpowiednią kurację sterydową przez długi okres czasu.

              Drugą kategorią potencjalnych efektów ubocznych podczas brania sterydów anabolicznych i androgennych może być sumowanie bezpośredniego działania sterydów i pobudzonych przez nie hormonów. Efekty uboczne są różne u kobiet, mężczyzn, dorosłych i dzieci.

Hamowanie cyklu gonad.

              Androgenne i anaboliczne sterydy wywierają na jądrową oś przysadki mózgowej efekty hamujące. Efektem jest również redukcja produkcji testosteronu, spadek spermatogenezy, zanik jąder, zależy to jednak od dawkowania. Obawą dla sportowców może być to że nie będą mogli mieć dzieci. Symptomem kobiecym jest ginekomastia, która wymaga zażywania antyestrogenu. Kolejnym możliwym efektem ubocznym jest wzrost agresywności. Innymi efektami mogą być wzrost włosów, gruby głos, trądzik, zbytnie owłosienie, androgeniczne łysienie, wzrost popędu płciowego oraz przerost łechtaczki. Po zażywaniu sterydów możliwe jst pojawienie się raka prostaty lub przerost tego gruczołu.

Pojawienie się cech męskich.

              U kobiet mogą się pojawić cechy męskie zażywających sterydy. Wydzielanie przez przysadkę HDL i FSH jest wstrzymane, czego rezultatem jest zanik menstruacji. Wyżej wymienione efekty uboczne są odwracalne po zaprzestaniu zażywania sterydów. Kolejnymi niepożądanymi efektami są: trądzik, wzrost włosów na ciele i twarzy, łysienie, zmiany strukturalne skóry. Efekty te zależą od wielkości dawek oraz od predyspozycji. Objawami pojawienia się cech męskich jest lekka zmiana głosu przejawiająca się chrypką. Podczas zażywania sterydów niektóre kobiety stają się agresywne a po zaprzestaniu popadają w depresję. Wzrost agresywności związany jest z podniesionym poziomem androgenu.

Wzrost niedoborów 

              Rozwój dzieci i młodzieży potencjalnie może zostać powstrzymany poprzez zażywanie anabolików. Interesujący jest fakt, że w szybkim czasie przyspiesza wzrost kości. Z powodu olbrzymich ambicji młodzi sportowcy decydują się na zażywanie sterydów, powinni jednak zastanowić się nad efektami, które są nieodwracalne.

Symptomy gastralno – jelitowe.

              Symptomy niniejsze związane są  tylko z niektórymi sterydami. Niektórzy atleci doświadczają wzdęć, wymiotów, nudności, a nawet biegunki.

Sterydy mogą szybko prowadzić do łysienia, co związane jest z genetycznymi skłonnościami. Kobiety mogą, ale w rzadkich przypadkach cierpieć z powodu zażywania sterydów. U niektórych łysienie jest bezpowrotne, u innych może nastąpić ponowny wzrost włosów. Sterydy nie na wszystkich działają jednakowo, zależy to od indywidualnych predyspozycji.

Defekty serca.

              Z defektami serca związane są także sterydy androgenne i anaboliczne. Faktem poparcia powyższej teorii jest, iż sterydy mogą podnosić poziom cholesterolu oraz trójglicerydów. W tym samym czasie może być zauważalne obniżenie się poziomu HDL i wzrostu poziomu LDL. HDL broni tętnice poprzez eliminowanie nadmiaru odkładanego cholesterolu na ściankach tętnicy i przez transportowanie go do wątroby, gdzie jest poddawany metabolizmowi. W ten sposób wysokość poziomu HDL jest uregulowana. Sportowcy zażywający sterydy mają niski poziom HDL i w ten sposób pojawia się ryzyko zachorowań serca. Wzrost poziomu LDL jest niepożądany ponieważ osadza się na ściankach tętnic. Bardziej narażeni na ryzyko zachorowań serca w porównaniu z młodymi ludżmi i kobietami są starsi sportowcy. Wciąż nie jest wyjaśnione, czy wzrost nie tolerowanej glukozy i kortyzonu przyczyniają się do chorób serca.

Zmiany skórne.

              Trądzik występuje najczęściej, jednak zależy to od wielkości dawek  oraz indywidualnych skłonności. W powodowaniu trądziku na pierwszym miejscu stoją zastrzyki testosteronowe. Wraz ze wzrostem gruczołów łojowych wzrasta ilość tłuszczu w kontakcie z bakteriami i obumarłym naskórkiem, pory zatykają się. Objawia się to wągrami, pryszczami a nawet torbielami. U mężczyzn trądzik najczęściej występuje na plecach, ramionach, klatce piersiowej, rzadziej na twarzy, u kobiet natomiast na plecach, ramionach i twarzy.

Zmiany psychiczne.

              Zażywający wysokie dawki w długich okresach czasu zarówno mężczyźni jak i kobiety mogą stać się agresywni. Jedyną korzyścią z powyższego jest to, że ich determinacja w treningach wzrasta. Negatywne zaś jest to, iż niektórzy nie potrafią tej agresywności wykorzystać, nie radzą sobie z tym. Irytują się szybciej, są niemili, wykazują skłonności do szybkiego denerwowania się. Kobiety natomiast popadają w depresje. Powodem tego może być fakt, że kobiety zmierzają do transformowania znacznej ilości sterydów w estrogen. Zaprzestając zażywania sterydów symptomy te mogą się cofnąć. Wielu atletów szybko zapomina, że postępy osiągane po zaprzestaniu zażywania sterydów nie mogą być porównywalne z osiągnięciami uzyskiwanymi podczas kuracji sterydowej.

Retencja wody i soli.

              W organizmie wiele sterydów powoduje zachwianie gospodarki wodnej i elektrolitowej. Magazynowanie wody i soli jest rezultatem który powoduje opuchnięcie tkanki. Proces ten występuje także w pewnym stopniu w komórkach muskuł i łączy komórki zyskując na tym. Rezultatem jest szybki wzrost rozmiarów mięśni. Powodując w ten sposób większy nacisk na ,,smarowanie stawów”, które są często uszkadzane podczas treningów. Wadą jest wzrost retencji wody w skórze i  krwi. W przypadku pierwszym jest to problem bardziej kosmetyczny, ponieważ tkanka nabrzmiewa szczególnie pod oczami oraz na policzkach i w ten sposób daje to sportowcowi wygląd ,,sterydowy” (księżycowa twarz). W przypadku drugim, jest to poważny problem zdrowotny. Kiedy organizm ma nadmiar wody, to serce i naczynia krwionośne muszą transportować więcej płynów niż normalnie. Wynikiem czego może być podniesienie ciśnienia krwi. W dużej mierze retencja wody i soli zależy od typu i dawek branych sterydów. Objawy te mogą wystąpić u obu płci.

Feminizacje.

              Przerost gruczołu piersiowego czyli ginekomastia, występuje u mężczyzn. Wzrasta tendencja w kierunku tycia, spadku masy mięśniowej. Powodują te symptomy duże aromatyzowanie, czyli przekształcanie sterydu w żeński hormon płciowy (estrogen). Przy wysokim poziomie estrogenu pojawiają się kobiece cechy. Zaprzestając kurację sterydową u większości problem ten wzrasta, bo kiedy sportowcy mają niski poziom androgenu, w tym samym czasie poziom estrogenu jest podniesiony. Estradiol (estrogen) wywołuje efekt hamujący na niski cykl gonad. Może to determinować podniesienie poziomu estrogenu redukującego produkcję testosteronu przez organizm. Od dawek i typów sterydów zależy poziom estrogenu i wielkość feminizacji. Ginekomastia może ustąpić po zaprzestaniu kuracji.

Wpływ na nerki.

              Podczas zażywania sterydów większemu wpływowi poddawane są nerki. Obciążone są dodatkową pracą, filtracją toksycznych wydzielin. Zmiany wodne jaki wysokie ciśnienie krwi, poziom elektrolitów mogą prowadzić do znacznych zmian w funkcjonowaniu nerek. Innymi możliwymi efektami ubocznymi mogą być: złe samopoczucie, wymioty, bóle głowy, krwotoki, wzrost ryzyka uszkodzeń mięśni oraz źle gojące się rany. 

Wpływ działania sterydów na funkcjonowanie wątroby.

              Największym gruczołem ustroju (1500 –1700 g), jest wątroba czyli ośrodek przemiany materii w organizmie, wydziela żółć niezbędną do trawienia tłuszczów, reguluje przeminę białek i cukrów oraz przemianę acetową. Magazynuje okresowo glikogen, tłuszcze i białka. Ponadto dezaktywizuje substancje, które mogłyby zagrażać organizmowi. Do substancji takich należą także sterydy anaboliczne. Ogólnie można powiedzieć, że krótkotrwałe zaburzenia funkcjonowania wątroby są odwracalne. Zażywanie doustne sterydów może wywołać zmiany w strukturze wątroby (stanazolol, oxymetholon, oxanrolone). Pewnym jest iż przesadne używanie sterydów jak i środków odwadniających (diuretikum) prowadzi do toksycznego zatrucia wątroby (HEPATITIS).

Wpływ na tkankę łączną.

              Skłonność do kontuzji tkanki łącznej zwiększa anabolika. Na uwagę szczególnie zasługują początkujący sportowcy, u których następuje szybki przyrost mięśni. U młodych sportowców tkanka łączna nie jest jeszcze przygotowana na duże obciążenia. Szczególnie na kontuzje narażeni są ciężarowcy, trójboiści, kulomioci, itp.

ZMIANY MORFOFUNKCJONALNE PO KURACJI STERYDOWEJ.

1). Zwiększenie siły.

              Elementy kurczliwe tkanki mięśniowej zwiększają się przy ciężkim i długotrwałym treningu jak i przy odpowiednim odżywianiu. Anabolika, powoduje zwiększoną syntezę białka, może przy zwiększeniu tych struktur białkowych działać. Przez magazynowanie wody w tkance i wokół niej również może przyczynić się do zwiększenia siły. Po odstawieniu sterydów siła maleje, co jest zrozumiałe.

2). Zwiększenie masy mięśniowej.

              Zwiększenie włókien mięśniowych i przyrost objętości wody w tkance w połączeniu z treningiem i optymalnym odżywianiem powoduje znaczny przyrost masy mięśniowej.

3). Redukcja tkanki tłuszczowej.

              Spalanie tkanki tłuszczowej przy zażywaniu sterydów jest dużo szybsze. Wytłumaczeniem tego jest fakt, że przemiana materii w czasie zażywania  sterydów jest dużo szybsza.

4). Zwiększenie wytrzymałości (wydolności aerobowej).

              Przyjmuje się ogólnie, że ilość mitochondrii w tkance zwiększa się podczas zażywania sterydów. Mitochondria są to te części tkanek, w których odbywa się oksydacja czyli spalanie. Ten właśnie stan rzeczy umożliwiałby zdolność wchłonięcia więcej tlenu. Z tego względu oksydacja mogłaby działać na wyższym poziomie, a z niej uzyskać więcej energii.

5). Skrócony czas wypoczynku po ciężkim treningu i po kontuzjach.

              Podczas zażywania sterydów występuje zwiększona synteza białka, czas wypoczynku po kontuzjach lub ciężkich treningach jest znacznie skrócony. Dzięki bardzo szybkiej regeneracji organizmu może być on po krótkiej przerwie obciążony.

6). Zwiększenie szybkości.

              Stan ten tłumaczy się zwiększoną syntezą fosfokreatyny. Związek ten jest głównym dawcą energii dla eksplozywnych i krótkich, ciężkich aktywności (biegi sprinterskie, podnoszenie ciężarów).

     INNE UŻYWKI I ICH WPŁYW NA ORGANIZM

1.     EFEDRYNA, KOFEINA, ASPIRYNA (KONGLOMERAT)

Efedryna jest substancją biologicznie czynną, występującą w wielu gatunkach: pręśli (Ephedra) z rodziny przęślowatych (Ephedraceae). Jej działanie na organizm człowieka „naśladuje" działanie naturalnych hormonów zwanych aminami ketocholowymi. Są to substancje odpowiadające za stan gotowości organizmu do podjęcia wysiłku. Podanie efedryny powoduje pobudzenie psychoruchowe oraz ogólny stan tzw. sympatykotonii tj. wzmożonej aktywności organizmu. Efedryna zabezpiecza energetykę wysiłku, pobudzając lipolizę (rozpad tkanki tłuszczowej), jak również hamuje apetyt poprzez oddziaływanie na ośrodek sytości w mózgu.

Kofeina jest substancją biologicznie czynną, szeroko rozpowszechnioną w świecie roślinnym. Ewentualne negatywne skutki jej stosowania są znacznie mniejsze niż w przypadku efedryny. W ramach pojęć fizjologicznych można by zaliczyć kofeinę do substancji witaminopodobnych. Podobnie jak efedryna, kofeina działa na mózg pobudzająco. Nasila aktywność życiową oraz pomaga znieść znaczne obciążenia fizyczne i umysłowe. Działa orzeźwiająco, likwidując uczucie senności. Wprawdzie efekty stosowania kofeiny są w pewnych zakresach zbieżne z działaniem efedryny, to jednak uruchamia ona zupełnie inne mechanizmy fizjologiczne. W zakresie działań metabolicznych kofeina silnie pobudza rozpad tkanki tłuszczowej, co faktycznie przyspieszać może pozbywanie się jej zapasów podskórnych. Hipotetyczne działanie anaboliczne kofeiny nie zostało jak dotąd dowiedzione. Jednakże u zawodników przyjmujących czasowo dawki kofeiny obserwowano wzmożenie apetytu na potrawy wysokobiałkowe, co może świadczyć o uaktywnieniu przemian białkowych.

Aspiryna jest substancją pochodną kwasu salicylowego - związku szeroko rozpowszechnionego w świecie roślin . W medycynie oficjalnej ugruntowała się tradycja stosowania aspiryny jako podstawowego środk...