wstep - Umysł, studia, książki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
1. Umysł, mózg i modele.
Poznacie prawdę i prawda was
wyzwoli.
Jan 8:32
Szersze tło
Kognitywistyka jest syntezą
wiedzy o umyśle
pochodzącej z
różnych źródeł.
Składa się na nią:
•
Refleksja filozoficzna nad
naturą umysłu.
•
Wiedza o zachowaniu ludzi i
zwierząt, oraz o ich stanach
psychicznych.
•
Biologiczne podłoże zjawisk
psychicznych - badania nad mózgiem.
•
Psycholingwistyka, badanie języka.
•
Modele matematyczne i podejście inżynierskie: zbudujmy sobie coś
podobnego.
Kilka uwag co do samego przedsięwzięcia
to aforyzm wyryty na frontonie świątyni Appolona w Delfach
(przypisywany często Sokratesowi).
Wyzwanie dla filozofów i przywódców religijnych, sprowadza się do zrozumienia, jak
działa Twój umysł?
Poznaj samego siebie = jak działa Twój umysł?
Zrozumienie umysłu == zrozumienie siebie.
Czy można jednak siebie nie rozumieć? A co to jest to
"siebie"?
Pomimo nawoływania do zrozumienia umysłu, czy nie
mamy tu jakiegoś tabu?
O chorobach umysłowych (chorobach mózgu) staramy
się zapomnieć
20% kobiet i 15%
mężczyzn cierpi z powodu chorób umysłowych) - w
czym są gorsze od chorób wątroby?
Czemu mamy kawały o wariatach, a nie o chorych na
serce? Przyczyny naszych zachowań nie dadzą się
zrozumieć badając same mózgi, w tym przypadku więcej
do powiedzenia ma filozofia, antropologia kultury lub
literatura.
Podejrzenie: Nie chcemy zrozumieć umysłu, wiec mamy nadzieję, iż nigdy nie da się
go zrozumieć.
Dlaczego? Odziedziczyliśmy błędny obraz natury ludzkiej, nasze myślenie i działanie
oparte jest w znacznej mierze na mitach, które Pinker identyfikuje z wiarą w
tabula
rasa
(nieuwarunkowaną wolność wyboru), szlachetnego dzikusa (wrodzoną dobroć
natury ludzkiej) i wiarą w "ducha w maszynie".
Spory o naturę ludzką. Gdańskie Wyd. Psychologiczne
2005.
The architecture of belief. Routledge 1999
Chociaż zrozumienie, jak działa mózg, nie pozwoli może w pełni zrozumieć umysłu,
będzie to wielki krok we właściwym kierunku.
Wątpliwość pierwsza:
czy
umysł może zrozumieć sam
siebie?
To pytanie pojawia się
ciągle w różnej formie.
Co to znaczy „rozumieć” ?
Rozumienie zakłada pewien język, aparat
pojęciowy, odwołanie się do jakiegoś modelu
świata, umieszczenie nowego faktu w relacji do
znanych.
Tradycyjne modele świata: oparte na mitach,
wierzeniach religijnych; 75% Amerykanów wierzy
w biblijną opowieść o stworzeniu świata, 15% w
teorię ewolucji (Pinker, s. 18).
Model naukowy: płodne metafory, szczegółowe
pytania i odpowiedzi ale i metawiedza, ciągłe
kwestionowanie pewności własnej wiedzy: "wiem, że wielu rzeczy nie wiem".
Kreacjoniści: historia stworzenia świata opisana jest w Biblii.
Skąd to wiemy? Dlaczego wierzyć w te historie a nie perskie czy japońskie?
Zestawmy listę pytań na temat budowy i zachowania zwierząt i ludzi, oraz listę
odpowiedzi opartą o teorię ewolucji i kreacjonizm lub "inteligentne projektowanie" ...
np:
Dlaczego kret, żyrafa i człowiek mają 7 kręgów szyjnych?
Teoria ewolucji w połączeniu z genetyką i biologią molekularną daje bardzo
interesujący obraz świata, jak na razie jedyny w którym na takie pytania można
odpowiedzieć.
Kognitywistyka ma swoich kreacjonistów, którym trudno jest zrozumieć, że umysł jest
funkcją mózgu.
Modele pozanaukowe mają prostą odpowiedź na
"wszystko" (ale na nic konkretnego), czyli na
pytania w rodzaju:
•
Dlaczego się urodziłem?
•
Jaki jest sens mojego życia?
•
Co ze "mną" będzie po śmierci?
•
Czym jest świadomość?
Mózg tworzy teorie działania świata, ego domaga
się dowartościowania, pewnie jestem tak ważny,
że najwyższa istota się Mną interesuje osobiście.
Umysł czuje się niezależny od mózgu, dopóki
sprawnie działa, a potem tak się do tego
przyzwyczaja, że nawet jak wszystkie funkcje zanikną (np. w wyniku choroby
Alzheimera), to zostaje przekonanie, że jednak cudownie powrócą.
Proste, zrozumiałe odpowiedzi pozanaukowe (w odróżnieniu od odpowiedzi
medycyny molekularnej):
Choroba jest karą za grzechy ... kto rzucił urok na chorego ... jaki siedzi w nim demon
...
Zrozumienie prowadzi do działania: wypędzanie demonów, modlitwa (może bóstwo
się zlituje), cudowna dieta ...
Efekty tłumaczone są w ramach danego modelu świata: demon jest za silny! Takiego
obrazu świata nic nie podważy.
By zrozumieć człowieka trzeba znać jego model świata, nie tylko jego neurobiologię.
Mózgi są substratem dla możliwych stanów umysłu, tak jak atomy umożliwiają
powstawanie obiektów fizycznych.
Ale ... na jakie konkretne pytania mogę odpowiedzieć?
Czym jest "ja", które zadaje takie pytania?
Skąd się biorą nasze poglądy?
W większości przypadków po prostu bronimy swoich iluzji, zwykle wyrastających z
ogólnych, światopoglądowych przekonań, a nie z próby ich weryfikacji w oparciu o
dostępną wiedzę.
Skąd cokolwiek naprawdę możemy wiedzieć?
Świat ma nieskończenie wiele własności, nieskończoność jest w
ziarnku piasku.
 W ziarnku piasku ujrzeć świat cały,
To see the world in grain of sand,
Całe niebo - w kwiatku koniczyny,
and the sky in beautiful flower.
Nieskończoność zmieścić w dłoni małej,
To close infinity in the palm of your hand,
Wieczność poznać w ciągu godziny.
and eternity in hour.
Niektóre z tych własności poznajemy "bezpośrednio", zdobywając wiedzę
"empirycznie", nasze zmysły działają jak wyrafinowane urządzenia pomiarowe.
Mózg wykrywa cechy przydatne do podejmowania działań, w docierającym do oczu
świetle lub docierających do uszu wibracjach powietrza.
Dzięki pamięci i zmysłom rozpoznajemy obiekty, tworzymy
sobie wyobrażenia i relacje między nimi, konstruując model
świata.
Korzystamy dodatkowo z innych urządzeń pomiarowych:
mikroskopów, teleskopów, tomografów ...
Dane oceniamy za pomocą zmysłów i wnioskujemy o
własnościach obserwowanych obiektów.
Uzupełniamy swoje wyobrażenia o obserwowanych obiektach.
Nie mamy żadnej bezpośredniej wiedzy o świecie;
nasza wiedza dotyczy jedynie dostępnych nam form poznania; mówiąc
metaforycznie "widzimy tylko stany swojego mózgu" - uświadamiają nam to
złudzenia
optyczne
.
Nie znaczy to, że widzimy swój mózg, tylko że część mózgu analizuje stany innych
części i potrafi je skomentować sterując działaniem ciała, jego wypowiedziami,
skojarzeniami.
Niestety w życiu codziennym często patrzymy na świat tylko z jednej, własnej,
"jedynie słusznej" egocentrycznej perspektywy.
Możliwych jest wiele równouprawnionych perspektyw; wiele z naszych problemów
wynika z przywiązania do egocentrycznego sposobu patrzenia na świat.
Wszystko co możemy przeżyć jest uwarunkowane strukturą umysłu/mózgu.
Metaforycznie powstawanie "obiektów umysłu" można to przedstawić tak jak na
rysunku; za formowanie się takich obiektów odpowiadają oczywiście procesy
mózgowe.
Kombinacja pewnych cech wykrywanych przez zmysły i konstruowanych przez korę
zmysłową wzbudza w naszym umyśle wyobrażenie konkretnego obiektu.
Zrozumiał to już
pisząc o wiedzy "a priori" i "naoczności" pewnych
obserwacji, które wydają sie oczywiste tylko dlatego, że tak dobrze pasują do
sposobów przetwarzania informacji przez mózgi.
Naukowy model wymaga znajomości specjalistycznego języka.
Język nauki to metafory, użyteczne dla powiązania licznych faktów między sobą.
Czas, przestrzeń, pole, potencjał wektorowy ... to abstrakcje, mające niewiele
wspólnego z subiektywnym poczuciem przestrzeni i czasu.
Co możemy powiedzieć o rzeczywistości?
Platon: piękno tkwi w przedmiocie.
Kant (1764): piękno tkwi w tym, kto je ocenia.
Kto miał rację?
•
Nie mamy żadnej bezpośredniej wiedzy o
świecie;
•
nasza wiedza dotyczy jedynie dostępnych
nam form poznania;
•
są one uwarunkowane strukturą naszego
umysłu/mózgu.
Subiektywnie umysł = odbicie świata
przefiltrowane przez mózg, jest wszystkim co
możemy poznać.
(-460-370): "Przyjemność, radość,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]