vincenz, Literatura Współczesna, LITERATURA WSPÓŁCZESNA - opracowania

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Stanisław VINCENZprof.dr hab. Józef Olejniczak

✗                  ur. się 30 XI 1888 w Słobodzie Rungurskiej na Huculszczyźnie

✗                  1906 – ukończył gimnazjum klasyczne w Kołomyi, po czym studiował na uniwersytecie we Wiedniu biologię, prawo, slawistykę, sanskryt; a w 1911-14 filozofię

✗                  15 VII 1914 – obronił dysertację doktorską nt.: Filozofia religii Hegla i jej wpływ na Feuerbacha, potem przygotowywał rozprawę habilitacyjną Hegel w Polsce i w Rosji, ale jej rkps spłonął w 1915 w trakcie pożaru dworku i biblioteki dziadka – naftowego pioniera

✗                  po studiach osiadł na rodzinnej huculszczyźnie. Stamtąd często podróżował do Lwowa (był związany ze środowiskiem literackim tego miasta) oraz do Austrii, Anglii i Szwajcarii. W Szwajcarii poznał i zaprzyjaźnił się z filozofem Rudolfem Marią Holzapflem, który poradził mu spisanie opowieści i gawęd o zwyczajach i wierzeniach Hucułów – mieszkańców „ściślejszej ojczyzny” SV, co było prawdopodobnie genezą I t. Na wysokiej połoninie – Prawdy starowieku, który ukazał się w 1936

✗                  18 IX 1939 – na wieść o przekroczeniu wschodnich granic PL przez armię sowiecką udał się górami przez Przełęcz Tatarską na Węgry, aby sprawdzić możliwości przesiedlenia tam całej rodziny. Po powrocie został aresztowany przez sowiecką służbę graniczną, osadzony w więzieniu NKWD był wiele razy przesłuchiwany. Został zwolniony wczesną wiosną 1940, po czym był nakłaniany przez władze sowieckie do organizowania PL życia literackiego w przyłączonym do ZSRR Lwowie. W V 1940 tą samą drogą, co parę m-cy wcześniej, pisarz wraz z rodziną przeniósł się na Węgry, gdzie pozostał aż do 1946. W czasie pobytu na Węgrzech pomagał Żydom, za co został wyróżniony jako „Sprawiedliwy wśród narodów świata”

✗                  ten fragment swojej biografii opisał we wspomnieniach Dialogi z Sowietami wydanych w 1966 w Londynie, zaś eseje pisane w czasie pobytu na Węgrzech, publikowane w PL periodykach tam się ukazujących, zebrał St. Snopek i wydał w 1994 pt. Atlantyda

✗                  zapewne również na Węgrzech pisał powieść Powojenne perypetie Sokratesa, skoro w 1946 w miesięczniku „Salamandra” ukazał się 1 z jej rozdziałów, jednak powieści nigdy nie dokończył, a jej nieukończona wersja została wydana w Krakowie w 1985

✗                  także na Węgrzech – wg świadectwa syna pisarza, Andrzeja V. – pisarz pracował nad zarysem ostatniego tomu Na wysokiej połoninie, wydanego w „Oficynie Poetów i Malarzy” w Londynie w 1979

✗                  zagrożony przez sowieckie władze okupacyjne repatriacją na tereny, gdzie spędził dzieciństwo i młodość, wchodzące już w skład ZSRR, pisarz wraz z rodziną przeniósł się do pd.-wsch. Francji, gdzie osiadł początkowo w Uriage-Les-Bains, potem w Grenoble, w końcu w niewlkiej górskiej wiosce La Combe de Lancey

✗                  1964 – zagrożony ciężką chorobą, przeniósł się do Lozanny w Szwajcarii, gdzie zm. 28 I 1971

✗                  we Francji i Szwajcarii pracował nad II i III t. Na wysokiej połoninie, które zostały opublikowane w londyńskiej „Oficynie Poetów i Malarzy” w 1970 (Zwada) i w 1974 (Listy z nieba)

✗                  obszerna spuścizna eseistyczna została zebrana w następujących tomach: Po stronie pamięci (Paryż 1965), Tematy żydowskie (Londyn 1977), Z perspektywy podróży (Kraków 1979), Po stronie dialogu t 1-2 (W-wa 1983)

✗                  pozostawił po sobie ogromne archiwum notatek, dzienników i szkiców, z których do dnia dzisiejszego opublikowano zaledwie zapiski z lat 1938-44 (Outopos, Wrocław 1992)

BIBLIOGRAFIA:

J. Pieszczachowicz, SV – pisarz uniwersalnego dialogu, Kraków 2005.

Vincenz i Krytycy. Antologia tekstów, wybór, wstęp i oprac. P. Nowaczyński, Lublin 2003.

SV – humanista XX w., red. M. Ołdakowska-Kuflowa, 2002.

M. Ołdakowska-Kuflowa, Wypowiedzieć słowo. SV wobec dziedzictwa kultury, Lublin 1997.

I. Vincenzowa, Rozmowy ze SV, „Regiony” 1993-1996.

W. Próchnicki, Człowiek i dialog. „Na wysokiej połoninie” SV, Kraków 1994.

J. Olejniczak, Arkadia i małe ojczyzny. Vincenz – Stempowski – Wittlin – Miłosz, Kraków 1992.

A.S. Kowalczyk, Kryzys świadomości europejskiej w eseistyce PL lat 1945-1977 (Vincenz – Stempowski – Miłosz), W-wa 1990.

E. Czaplejewicz, SV, czyli kontynuacja dialogów Platona, „Przegląd Humanistyczny” 1981, nr 6.

Cz. Miłosz, La Combe, w: SV, Po stronie dialogu, t. I, W-wa 1983, s. 17-32.