woolf huxley, polonistyka, literatura powszechna XX wieku

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Proza angielska : Woolf, Huxley.

Wirginia Wolf 1882-1941

Osobowośc intelektualna V. W. kształtowała się pod wpływem ojca, Lorda Leslie Woolf, filozofa i historyka, a także atmosfery londyńskiej dzielnicy Bloomsburr, stanowiącej w owych czasach centrum życia umysłowego Anglii i symbol kultury wysokiej. Debiutowała w 1915 r powieścia „Podróż w świat”, nasyconą symbolami, które znajdą rozwinięcie w kolejnych utworach.

  Pozniej zaczeła poszukiwać innych środków wyrazu < eksperymentowała ze strumieniem świadomości, relatywizmem czasowym, wielopłaszczyznową naracją> co uczyniło ją najwybitniejszą z przedstawicielek awangardy powieściowej XX wieku. Za najdojrzalsze atrystycznie uchodzą powieści „Pani dalloway” i „W stronę latarni morskiej” , niezwykle subtelne studia ludzkiej psychiki, poddanej wpływowi czasu, ale usiłującej zachować integralność wobec wszelkich czynników zewnętrznych, które w utworach przyjmują postać pozornie bezładnej mozaiki wrażeń, epizodów, emocji> impresjonizm. W 1917 r założyła z mężem wydawnictwo Hogarth Press, w którym propagowała pisarstwo młodych, eksperymentujących twórców np. Eliota. Jest autorką  esejów i studiów krytycznoliterackich  „The common reader” stanowiący swoisty manifest  angielskiego modernizmu.

  Pozostawiła korespondencję > stanowiącą źródło badań nad narodzinami nowoczesnej świadomości literackiej w Anglii i Europie. Pierwsza ważna powieść to „Pokój Jakuba” – to próba zastosowania nowatorskiego typu narracji. Nowa technika polegała na wykorzystywaniu wyłącznie monologów wewnętrznych bohaterów. W ten sposób powstał portret mężczyzny ukazanego poprzez pryzmat subtelnych odczuć i wrażeń innych osób.  Wolf zrezygnowała z fabuły i tradycyjnego modelu narratora, narzucającego czytelnikowi interpretację i oceny moralne czynów bohaterów.

  Jej powieści to zbiór impresji  i przemawiających do wyobraźni symboli, portret człowieka nakreślony poprzez ukazane aury, jaką wokół siebie wytwarza oraz wpływu, jaki wywiera na innych.

W ostatnim rozdziale czytelnik odwiedza pusty londyński pokój zabitego podczas wojny bohatera. To, co się tam znajduje daje bezpośredni wgląd w to, jaki był człowiek tam mieszkający.

W „Do latarni morskiej” oraz „Falach” autorka kontynuowała studia nad ludzką osobowością. Dojrzały styl Wolf zmierzał ku ukazaniu świata taki, jakim on jest w odczuciu człowieka jako jednostki, nie żyjącego wszak fabułą, według określonego scenariusza. W jej pojęciu rzeczywistość składa się ze strzępów rozmów, urywanych monologów wewnętrznych oraz przelotnych skojarzeń. Ta ciekawa technika narracyjna, ochrzczona mianem „strumień św.”, powieści to literacki odpowiednik modnej w owych czasach psychoanalizy, pomagającej na odkrywaniu najgłębszych pokładów pacjenta na podst. urywków wspomnień i skojarzęń, które przyjdą mu do głowy, Takie założenia pisarskie wymagają zastosowania niezwykle wyrazistego, zagęszczonego stylu. Woolf udało się jednak nadać językowi lekkośc i subtelność. Technika zwana „strumień” doskonale obywa  się bez chronologii, a czas zdaje  się nie istnieć. Akcja „Do latarni…”  obejmuje okres ponad 10 lat, z których zaledwie dwa dni opisane są dokładnie.

„Fale” to powieść ukazująca portrety sześciu osób, 3 kobiet i 3 mężczyzn. Bohaterowie opisują swe losy za pomocą wewnętrznych monologów, rozdzielonych krótkimi fragm. Poetyckiej prozy, związanej z przyrodą i wędrówką słońca po horyzoncie. Książka ta jest próbą ukazania ludzkiego życia, marzeń, wzlotów i upadków- od najwcześniejszych zapisanych w pamięci chwil do śmierci.   Wśród powieści psychologicznych Woolf do najwyżej cenionych zalicza się: (1925), Do latarni morskiej (1927) i Fale (1931). W dorobku pisarki znalazły się ponadto: powieści Orlando (1928, filmowa wersja z 1992 w reżyserii S. Potter), Lata (1937) i Między aktami (1941); opowiadania Znak na ścianie (1919), Poniedziałek lub wtorek (1921), Nawiedzany dom (wydanie pośmiertnie 1943) i inne; teksty krytycznoliterackie Książki dla wszystkich (1925 tom 1, 1932 tom 2) oraz zbiory esejów dotyczących równouprawnienia kobiet Własny pokój (1929) i Trzy gwinee (1938). Pani Dalloway (1925), powieść psychologiczna , rozgrywająca się w Londynie w ciągu jednego dnia.

„Fale”.  to powieść ukazująca portrety sześciu osób, 3 kobiet i 3 mężczyzn. Bohaterowie opisują swe losy za pomocą wewnętrznych monologów, rozdzielonych krótkimi fragm. Poetyckiej prozy, związanej z przyrodą i wędrówką słońca po horyzoncie. Książka ta jest próbą ukazania ludzkiego życia, marzeń, wzlotów i upadków- od najwcześniejszych zapisanych w pamięci chwil do śmierci.   Virginia opisuje nadmorski krajobraz i wiadomo, że to St. Ives w Kornwalii, raj jej dzieciństwa, gdzie przez 13 lat przyjeżdżała z rodzicami i rodzeństwem na wakacje. I że dzień, w którym rodzina sprzedała wakacyjny dom, był końcem dzieciństwa Virginii. W postaci

Percivala nietrudno rozpoznać ukochanego brata Thoby'ego, który zmarł w wieku zaledwie 26 lat. Treść tego utworu stanowią monologi wewnętrzne szóstki bohaterów w dziewięciu różnych okresach ich życia, od dzieciństwa po starość. Bernard, Susan, Rhoda, Neville, Jinny oraz Louise znają się wzajemnie, a ich losy splatają się i mieszają jak w morskiej otchłani.
Przywołane postaci rozrzucone po różnych zakątkach świata pokazują jak bliskie, nieuniknione i jak bardzo potrzebne jest człowiekowi pragnienie dokonywania własnych, niezależnych wyborów, odnajdywanie na nowo sensu w życiu, odradzanie się, uleganie przemianom. . Życie wszystkich istot ludzkich składa się z kilku cykli, rozwój następuje od dzieciństwa, poprzez wiek młodzieńczy, aż do dorosłości. Każda faza bazuje na poprzednio zdobytym doświadczeniu, ale czasem przejście z jednego etapu do drugiego wiąże się z umieraniem tego, czym byliśmy.
V. Woolf pokazuje również, że życie składa się z chwil. Z określonej liczby chwil - takiej, która pozwala każdemu człowiekowi na samorealizację i poznanie własnego siebie. Najgorsze, co można zrobić, to przyjąć narzucone granice tych chwil. Granice odkrywane są w każdym momencie naszego życia..   Huxley urodzony w , w hrabstwie w Anglii, zmarł w w w ) - powieściopisarz, nowelista, eseista, poeta. Nowy wspaniały świat    Jest to , klasyfikowana do gatunku , zaliczana do najsłynniejszych powieści obok i . Kanon fantastyki posłużył w niej Huxley'owi jako narzędzie do konfrontacji idei wolności z porządkiem, pragmatyzmu z fantazją, indywidualizmu z kulturą społeczności masowej. Podróż po świecie Huxley'a rozpoczynamy wraz z grupą londyńskich studentów od miejsca, w którym świat ów powstaje i odradza się ciągle na nowo: "Ośrodka Rozrodu i Warunkowania w Londynie Centralnym". Uczestniczymy w wykładzie, który obnaża podstawy funkcjonowania Republiki Świata.                                                                                                                                         Idee utopii ujęte zostały w trzech słowach przewodnich Republiki: >Wspólność - czego wyrazem jest zasada każdy jest dla każdego.                                >Identyczność - upodobań i poglądów, a w niższych warstwach tego klasowego społeczeństwa także wyglądu, będąca efektem klonowania.                                            >Stabilność - wypływająca z zachowania wspólności i identyczności, osiągana ustawiczną kontrolą i tępieniem zachowań odbiegających od ustalonych norm.                                        Aby powyższe zasady wcielić w życie stosowano różne metody, najważniejszą z nich było warunkowanie genetyczne i psychologiczne całego . Zgodnie z twierdzeniem: "Wszelkie warunkowanie zmierza do jednej rzeczy: do sprawienia, by ludzie polubili swe nieuniknione przeznaczenie społeczne."     Na obrzeżach Nowego Świata znajdował się Rezerwat, w którym ludzie żyli według starych, naturalnych zasad, nie przyjmując nowego porządku. Jeden z bohaterów, John (Dzikus), wychowując się tam poznał ideę Boga, potrzebę indywidualności, prawo do przeżywania cierpienia i smak wolności myśli. Kiedy został sprowadzony do Londynu, odkrywał stopniowo, że ten cudowny świat nie jest taki, jak tego oczekiwał. Porównanie świata szekspirowskich namiętności pełnego tragedii, miłości i cierpienia, piękna i brzydoty ze światem uporządkowanym od chwili narodzin aż do śmierci, wypadło na niekorzyść dla nowego, wspaniałego świata, doprowadziło Dzikiego do ucieczki w samotność i pokutę.  Huxley stworzył powieść-proroctwo-przestrogę, którą próbuje ostrzec ludzkość przed utopią przedkładającą trwałą szczęśliwość i wygodę nad wzloty i upadki w świecie pełnym emocji. Krytykowane wartości dostrzegał u podstaw . Stworzył zatem Republikę, w której rozwinął i przerysował je ukazując ich mechanistyczną naturę. Stąd w Republice niechęć do wszelkich przejawów starości, włączając w to starą literaturę, przedmioty codziennego użytku, idee i religię. Raz zepsutych rzeczy nie naprawiano, gdyż byłoby to działanie aspołeczne. Z tych samych powodów nieaprobowane były także gry i sport nie wymagające skomplikowanego sprzętu. Tworzono doskonałych o ustabilizowanych potrzebach, co jest marzeniem każdego wytwórcy.                                           Krytyka cywilizacji przemysłowej sięga dalej - Nowy Świat hoduje idealnych robotników. Warunkowani psychicznie i fizycznie na pełnienie określonej roli w społeczeństwie nie mają wygórowanych wymagań, sa zadowoleni ze swojej pracy. Aby nie mieli wyższych potrzeb celowo obniża się ich poziom umysłowy dostosowując go do minimalnych wymagań mechanicznej, odtwórczej pracy. Stanowią idealną załogę: nie strajkują, nie żądają podwyżki, nie intrygują w celu uzyskania awansu. Kolejna dawka somy, , na którego używanie wszyscy byli warunkowani, uśmierza ewentualne niepokoje, zgodnie z maksymą: Gdy jednostka czuje, wspólnota szwankuje.                                                                                 Huxley położył na szalę wyboru wygodną szczęśliwość i wybitną twórczość, tę drugą kosztem spokoju zarówno duchowego jak i społecznego jednostki. Z ideologii Republiki wyłania się niejako definicja ludzkiego : szczęśliwi ludzie to tacy, którzy nie są świadomi lepszych i większych możliwości, żyją we własnych światach odpowiednio skrojonych do ich predyspozycji.