staro cerkiewno słowiański- gramatyka, Książki, polskie, historia i języki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Gramatyka
staro-cerkiewno-słowia nskiego pokrótce
Benedykt „Silmethúlë” Jaworski
Na podstawie czeskiej Wikipedii
Spis tresci
1 Fonetyka 2
1.1 Samogłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
1.2 Spółgłoski . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
2 Deklinacja 3
2.1 Rzeczowniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.1.1 Deklinacja I, o-tematowa i jo-tematowa . . . . . . . . 3
2.1.2 Deklinacja II, u-tematowa . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2.1.3 Deklinacja III, i-tematowa . . . . . . . . . . . . . . . . 6
2.1.4 Deklinacja IV, a-tematowa i ja-tematowa . . . . . . . 7
2.1.5 Deklinacja V, spółgłoskowa . . . . . . . . . . . . . . . 8
2.2 Przymiotniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
2.2.1 Deklinacja rzeczownikowa (prosta) . . . . . . . . . . 9
2.2.2 Deklinacja rzeczownikowo-zaimkowa (zło zona) . . . 9
1
Rozdział 1
Fonetyka
1.1 Samogłoski
W Staro-cerkiewno-słowia nskim (dalej zwanym scs-em) samogłoski dzie-
l a sie na ustne i nosowe.
W scs-ie istniej a dwie samogłoski półkrótkie (wymawiane krócej od sa-
mogłosek krótkich): », º (czasem zapisywane jako u i ı) – jery, » – jer twar-
dy, wymawiany był jako półkrótkie u lub y, º – jer miekki jako półkrótkie
i. Poza tym scs nie rozró znia samogłosek krótkich i długich.
Poza jerami do samogłosek ustnych nale z a: a [a]; e (tak zwane jac), po-
cz atkowo [æ], pó zniej [ja]; e [e]; i [i]; o [O]?; u [u]; y [W]?.
Samogłoski nosowe: e [e], ˛ (czasem w polskich publikacjach zapisy-
wane jako a) [O].
1.2 Spółgłoski
Scs ma nastepuj ace spółgłoski: wargowe: p [p], b [b], v [B], m [m]; zebowe:
t [t], d [d], s [s], z [z], n [n], l [l], c [µ], dz [dz]; dzi asłowe: r [r], c [Ù], š [S],
ž [Z]; podniebienne: l [L], n [ñ], r ? (zapisywane te z: l’, n’, r’ lub l’, n, r);
tylnojezykowe: g [g], ch [x], k [k].
2
Rozdział 2
Deklinacja
Scs wyró znia, tak jak polski, 7 przypadków: nominatyw (mianownik), ge-
netyw (dopełniacz), datyw (celownik), akuzatyw (biernik), wokatyw (wo-
łacz), lokatyw (miejscownik), intrumental (narzednik). Scs wyró znia te z
trzy liczby (singularis – pojedyncz a, dualis – podwójn a i pluralis – mno-
g a). W dual. zazwyczaj istniej a tylko trzy formy rzeczownika - pierwsza
dla Nom., Ak. i Wok., druga dla Gen. i Lok., a trzecia dla Dat. i Ins. W
scs-ie istniej a trzy rodzaje gramatyczne (meski, ze nski i nijaki), jednak, w
przeciwie nstwie do polskiego, rzeczowniki przydziela sie do poszczegól-
nych deklinacji nie ze wzgledu na rodzaj, ale ze wzgledu na zako nczenie
tematu.
W prasłowia nskim była trójczłonowa budowa wyrazu. Ka zdy składał
sie z leksemu semantycznego, tematu i ko ncówki fleksyjnej. Np. wyraz
o-tematyczny
*
rabos (sługa, niewolnik), który dzieli sie na te trzy kolejno:
rab-o-s, jego tematem jest o. W czasach scs jednak rzeczownik ten zmie-
nił swoj a forme w rab». Dawny temat został utracony, dzisiaj poznaje sie
temat rzeczownika po formie jego Gen. sg., która dla ka zdego tematu jest
inna.
2.1 Rzeczowniki
Istnieje 5 deklinacji rzeczowników.
2.1.1 Deklinacja I, o-tematowa i jo-tematowa
Nale z a do niej rzeczowniki rodzaju meskiego zako nczone na -» (twardy
wzór) oraz na -’º (miekki wzór, apostrof oznacza zmiekczenie), oraz nija-
3
kiego zako nczone na -o (twardy) i -’e (miekki), w Gen. sg. zawsze wyste-
puje zako nczenie -a.
Tabela 2.1: Wzór deklinacji I (twardy) (
vrag», -ga, m., wróg)
sg.
dual.
pl.
Nom.
vrag-»
vrag-
a
vradz-
i
Gen.
vrag-
a
vrag-
u
vrag-»
Dat.
vrag-
u
vrag-
oma
vrag-
om
»
Ak.
vrag-»
vrag-
a
vrag-
y
Wok.
vraž-
e
vrag-
a
vradz-
i
Lok.
vradz-
e
vrag-
u
vradz-
ech
»
Ins.
vrag-
om
º vrag-
oma
vrag-
y
Tabela 2.2: Wzór deklinacji I (miek
ki) (otºcº, -ca, m., ojciec)
sg.
dual.
pl.
Nom.
otºc-º
otºc-
a
otºc-
i
Gen.
otºc-
a
otºc-
u
otºc-º
Dat.
otºc-
u
otºc-
ema
otºc-
em
»
Ak.
otºc-º
otºc-
a
otºc-
e
Wok.
otºc-
e
otºc-
a
otºc-
i
Lok.
otºc-
i
otºc-
u
otºc-
ich
»
Ins.
otºc-
em
º otºc-
ema
otºc-
i
4
[ Pobierz całość w formacie PDF ]