trening kreatywności. podręcznik dla pedagogów, ebooki

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Rozdział
Rozdział
3
ROZGRZEWKA TWÓRCZA
(...) twórczość wyzwala się poprzez stawianie zadań.
Stawianie zadań zaś nie zawsze jest łagodne,
przyzwalające czy liberalne
1
.
Ć
wiczenia zamieszczone w tym
rozdziale mają trzy podstawowe cele:
1. Ułatwić uczestnikom treningu twórczości koncentrację na
przyszłych zadaniach twórczych.
Cel ten jest ważny z punktu widzenia ogólnej atmosfery zajęć,
która powinna sprzyjać tworzeniu. Tworzenie lepiej przebiega
w atmosferze koncentracji na zadaniach, skupieniu na własnych
i cudzych pomysłach, wykorzystywaniu wszystkich zmysłów na
generowaniu rozwiązań, a nie na tak często spotykanych w trakcie
treningów grupowych „pogaduszkach” dalekich od tematu zajęć.
Koncentracja uwagi jest coraz trudniejszym zadaniem wycho-
wawczym i dydaktycznym. Doświadczenia nauczycieli i trene-
rów, w tym nauczycieli akademickich, pokazują, że koncentrować
1
A. Nalaskowski,
Społeczne uwarunkowania twórczego rozwoju jednostki
,
WSiP, Warszawa 1998, s. 115.
39
 40
Trening kreatywnoś ci
nie umieją się nie tylko uczniowie klas młodszych, ale nawet
studenci i nauczyciele czy pracownicy firm w czasie szkoleń
doskonalących umiejętności zawodowe. Tak zwane zwolnienie
z uwagi, gdy inny uczestnik referuje swój pomysł, nie służy bu-
dowie twórczego klimatu treningu. Uważne słuchanie innych
przez dłuższy czas, skupienie się na istocie ćwiczenia, dłuższe
wysłuchanie muzyki czy opowiadania — wszystko to staje się
coraz trudniejszą umiejętnością w dzisiejszym świecie migoczą-
cych reklam, biesiadnych programów telewizyjnych i gier
komputerowych.
2. Wprowadzić klimat grupowy.
Klimat ten charakteryzuje się na ogół następującymi właści-
wościami:
•
wzajemną sympatią;
•
zaciekawieniem;
•
ludycznością, atmosferą kształcącej zabawy;
•
poczuciem wspólnoty grupowej — spójnością;
•
powszechnym i wzajemnym podchwytywaniem, rozwija-
niem i uzupełnianiem pomysłów wypowiadanych przez
członków grupy.
W takim klimacie następuje wzrost twórczej energii grupy
ponad sumę energii jednostkowych (efekt synergii). Dochodzi do
tak ważnej w treningu twórczości nadzwyczajnej produktywności
i giętkości uczestników, a grupa staje się bardziej pomysłowa niż
wszyscy jej członkowie razem wzięci (zob. Nęcka, 1994).
Ale tworzenie klimatu grupowego ważne jest nie tylko z punktu
widzenia produktywności grupy, ważne jest dla samopoczucia
każdej jednostki uczestniczącej w kilkudniowym eksperymencie.
Jeśli może ona powiedzieć: „Mogę w obecności innych pozwolić
sobie na najbardziej spontaniczne reakcje i wiem, że nie czekają
mnie za to żadne sankcje, bo jestem akceptowana niezależnie od
tego, co mówię, wymyślam i robię” — to tworzenie przychodzi
po prostu łatwiej. W tym sensie ćwiczenia tego typu stanowią „ice
Rozgrzewka twórcza
41
breakers” („łamacze lodów”) — mają zachęcić uczestników do
dzielenia się oryginalnymi pomysłami, do radzenia sobie z sytu-
acją, w której trzeba wymyślać rozwiązania w grupie obcych czę-
sto sobie osób.
3. Stymulować operacje myślenia dywergencyjnego (rozbieżnego).
Ćwiczenia rozgrzewkowe są to na ogół zadania o charakterze
dywergencyjnym (otwartym), niezbyt trudne, zachęcające do spe-
kulacji myślowych, pobudzające takie zdolności myślenia dywe-
rgencyjnego, jak: płynność, giętkość i oryginalność myślenia,
a w dodatku zawierające humorystyczną treść. Sens tych ćwiczeń
polega na tym, iż w szybki i zabawowy sposób zapoznają uczest-
ników z ważnymi w procesie generowania twórczych pomy-
słów czynnikami, wpływającymi na ilość i jakość rozwiązań.
Przypominam:
•
Płynność myślenia
. Jest to zdolność do wytwarzania
w krótkim czasie wielu słów,
sentencji, idei, pomysłów
itp. Wskaźnikiem poziomu płynności jest
liczba wytworzo-
nych
w określonym czasie
pomysłów
.
•
Giętkość myślenia
. Jest to zdolność wytwarzania jakościowo
różnych wytworów i zmiany kierunku poszukiwań, umie-
jętność dostosowywania metod rozwiązywania problemów
do zmieniających się okoliczności. Giętkość jest przeciwień-
stwem sztywności myślenia.
•
Oryginalność myślenia
Jest to zdolność wychodzenia poza
stereotypowe, najbardziej narzucające się rozwiązania,
umożliwiająca dostrzeganie nowych, niezwykłych aspek-
tów sytuacji problemowej. Nasze myślenie jest tym bardziej
oryginalne, im lepiej potrafimy znajdować rozwiązania:
niezwykłe
, rzadkie w określonej grupie osób,
•
niekonwencjonalne
, łączące ze sobą odległe skojarzenia,
•
oceniane jako pomysłowe,
nieoczekiwane
,
•
sensowne
, adekwatne do wymogów danej sytuacji, do
której odnosi się pomysł.
•
42
Trening kreatywnoś ci
W tym sensie ćwiczenia tego typu zwykło się określać „roz-
grzewką dywergencyjną”. Regułą jest, żeby uczestnicy nie powta-
rzali tych samych pomysłów i unikali oczywistości.
Ćwiczenie 3.1. Co jest potrzebne do...?
Uczestnicy zajęć siedzą lub stoją w kole. Prowadzący rozpoczyna
grę od słów: „Co jest potrzebne do....?”, na przykład:
•
łowienia ryb,
•
zdobycia wysokiej góry,
•
opublikowania powieści,
•
podróży do Nowej Zelandii,
•
odkrycia naukowego,
•
upieczenia ciasta,
•
zdobycia Oskara itp.
Następnie rzuca piłeczkę do przypadkowo wybranej osoby,
a ta wymienia jedną rzecz, która jej zdaniem jest potrzebna do
zrealizowania danego zadania, potem rzuca piłkę do następnej
osoby. Gra toczy się dalej. Nie wolno powtarzać raz wysuniętego
wcześniej pomysłu. Po kilkunastu odpowiedziach osoba, która
trzyma piłkę, wymyśla nowy rodzaj zadania.
Ćwiczenie 3.2. Co by było, gdyby...?
Tego rodzaju zadania określane są w treningu twórczości jako
gra w zawieszanie praw fizyki (chemii, geografii itp.). Sens
ćwiczenia polega na wyszukiwaniu odległych konsekwencji pew-
nego z góry założonego stanu rzeczy. Chodzi o to, by uczestnicy
treningu podawali jak najbardziej pomysłowe (oryginalne) od-
powiedzi i unikali konsekwencji rutynowych, bliskich, oczywi-
stych. Tego typu zadania dobrze pobudzają zarówno płynność
(liczy się liczba trafnych pomysłów), giętkość (ważna jest różno-
rodność pomysłów), jak i oryginalność myślenia. Możemy zapytać
na przykład:
[ Pobierz całość w formacie PDF ]