stereo i kino domowe w Twoim domu, ebook

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
audio1.qxd 2007-04-26 09:44 Page 54
TEMAT NUMERU
Stereo i kino domowe
w Twoim domu
PIOTR GÓRECKI
W
arto zauwa¿yæ, ¿e buduj¹c
dom du¿¹ wagê przyk³adamy
do szczegó³ów wykoñczenia.
¯ony godzinami, a mo¿e nawet tygo-
dniami zastanawiaj¹ siê nad wyborem
p³ytek do ³azienki, armatury, mebli czy
koloru œcian. Wszystko po to, ¿eby dom
by³ wyrazem dobrego smaku oraz od-
zwierciedleniem gustu w³aœcicieli. Jeœli
chodzi o sprzêt elektroniczny, to wyra-
zem tego smaku bêdzie du¿y telewizor
LCD albo przyzwoita „plazma”. Do te-
go zestaw audio – oczywiœcie nowocze-
sny zestaw kina domowego…
Du¿e kartonowe pud³o zawiera odtwa-
rzacz p³yt DVD i CD wszelkiej maœci, od-
biornik radiowy, rzecz jasna „cyfrowy”
i z RDS-em, cyfrowy dekoder z proceso-
rem dŸwiêku wielokana³owego, wieloka-
na³owy wzmacniacz i, oczywiœcie, komplet
piêknie wygl¹daj¹cych kolumn, w tym
mo¿e nawet subwoofer.
Rewelacja! A jaka przystêpna cena za te
wszystkie wytwory najnowszej techniki,
cyfrowej oczywiœcie! I za te piêkne ko-
lumny!
Przez parê pierwszych dni, a mo¿e tygo-
dni nabywca jest zadowolony. Jednak po
nied³ugim czasie pojawia siê niedosyt.
Niby wszystko nowoczesne, cyfrowe,
piêkne, ale „coœ jakby nie gra”. W zasa-
dzie gra i to bardzo g³oœno, a przy ogl¹-
daniu filmów bas z subwoofera wrêcz po-
rusza wnêtrznoœci.
Jednak jakby czegoœ brak, zw³aszcza przy
odtwarzaniu muzyki ze zbieranych od
lat p³yt CD. Pasmo przenoszenia w po-
rz¹dku, bo przecie¿ bas jest, i to jaki,
a szelesty perkusji wrêcz œwidruj¹
w uszach, jednak dŸwiêk wydaje siê jakiœ
md³y i niekonkretny. W³¹czanie kolej-
nych efektów w cyfrowym procesorze
dŸwiêku wcale nie pomaga, a wrêcz psu-
je muzykê.
Czy¿by to wina „przestarza³ych” p³yt CD?
Nie! Przypadkowa wizyta u znajomych,
którzy poœwiêcili wiêcej uwagi tematyce
audio udowadnia, ¿e te „przestarza³e” p³y-
ty CD daj¹ w ich salonie rewelacyjne wra-
¿enia i cz³owiek by siê godzinami rozko-
szowa³ s³uchaniem…
Œwie¿o zakupiony „cyfrowy” zestaw kina
domowego wydaje siê rewelacj¹, ale i z cza-
sem wychodz¹ na jaw wszelkie jego
NIESTETY, TU ZACZYNA
SIÊ PROBLEM
Warto zwróciæ uwagê, ¿e dziœ w ka¿dym
markecie mo¿na nabyæ za niewygórowan¹
cenê „wspania³y” zestaw kina domowego.
54
2007
5
audio1.qxd 2007-04-26 09:44 Page 55
STEREO I KINO DOMOWE W TWOIM DOMU
u³omnoœci. Ponadto apetyt roœnie w miarê
jedzenia, a w grê wchodz¹ tak¿e wzglêdy
presti¿owe.
Aby w nowo zbudowanym domu rozko-
szowaæ siê muzyk¹ wysokiej jakoœci i unik-
n¹æ grubych b³êdów, warto mieæ przy-
najmniej trochê wiedzy o sprzêcie audio
i problemie wiernej reprodukcji dŸwiêku,
a tak¿e pozbyæ siê pewnych fa³szywych
wyobra¿eñ. Przy braku œwiadomoœci pro-
blemu mo¿na pope³niæ powa¿ne b³êdy,
wydaæ niema³o pieniêdzy, a potem ¿a³o-
waæ, a przynajmniej czuæ niedosyt. Co
istotne, nie jest to jedynie kwestia ceny
sprzêtu. W rzeczywistoœci problem jest
z³o¿ony, a w grê wchodz¹ nie tylko para-
metry aparatury i g³oœników, ale te¿ w³a-
œciwoœci akustyczne pomieszczenia oraz
kwestie marketingowe.
którzy chcieliby po trochu jednego i dru-
giego: i wiernoœci, i efektów. Okazuje siê
jednak, ¿e wysoka wiernoœæ i efekty to
dwie zupe³nie oddzielne sprawy i fa³szywe
jest przekonanie, ¿e czym wiêcej kolumn,
tym lepszy dŸwiêk. Niestety,
Home Cine-
ma
, czyli kino domowe ze swymi licznymi
kolumnami najczêœciej nie ma nic wspól-
nego z
High End
, czyli z najwy¿sz¹ jakoœci¹
dŸwiêku.
Na przeszkodzie staj¹ nieprzekraczalne ba-
riery i ograniczenia, wynikaj¹ce z elemen-
tarnych, niewzruszonych praw fizyki oraz
z równie niezmiennych w³aœciwoœci ludz-
kiego zmys³u s³uchu. I tu pojawiaj¹ siê klu-
czowe pytania.
Co mog¹ zapewniæ, a czego nie zapew-
ni¹ systemy wielokana³owe? Czy za po-
moc¹ kilku g³oœników mo¿na stworzyæ
przekonuj¹c¹ iluzjê obecnoœci w sali
koncertowej? Czy te kilka g³oœników
pozwoli dowolnie rozmieszczaæ pozor-
ne (wirtualne) Ÿród³a dŸwiêku wokó³
s³uchacza? Jakie ograniczenia wnosi tu
ludzki zmys³ s³uchu?
Aby wyjaœniæ sytuacjê, warto cofn¹æ siê
w czasie.
Dwa oddzielne
kierunki rozwoju sprzêtu audio:
1
.
High End
– zapewnienie jak najwiêkszej
wiernoœci
2
.
Home Cinema
– zapewnienie jak
najsilniejszych kinowych efektów.
Home Cinema
=
High End
DWA KIERUNKI
Przede wszystkim trzeba rozró¿niæ dwa
podstawowe kierunki i cele stawiane syste-
mom elektroakustycznym:
Q
odtworzenie dŸwiêku z jak najwiêksz¹
wiernoœci¹, by s³uchacz mia³ nieodparte
wra¿enie, ¿e bierze udzia³ w danym zda-
rzeniu muzycznym, na przyk³ad koncercie
w filharmonii;
Q
dostarczenie s³uchaczowi poruszaj¹-
cych, niezapomnianych wra¿eñ s³u-
chowych, w tym tak¿e sztucznych, nie
spotykanych w rzeczywistoœci. Celem
nie jest tu wiernoϾ, a jedynie zapew-
nienie atrakcyjnych efektów dŸwiêko-
wych.
Pierwszy cel dotyczy g³ównie mi³oœników
muzyki powa¿nej. Drugi – przede wszyst-
kim u¿ytkowników kina domowego,
a jeszcze bardziej fanów gier komputero-
wych. Gdzieœ pomiêdzy s¹ mi³oœnicy mu-
zyki popularnej, rockowej, folkowej itd.,
Rysunek
1
Wydawa³o siê, ¿e kolejnym milowym
krokiem bêdzie wprowadzenie
kwadro-
fonii – systemu czterokana³owego
–
rysunek
2
. Kwadrofonia nie zyska³a
jednak popularnoœci. Po pewnym czasie
pojawi³y siê kilkug³oœnikowe systemy
z okreœleniem
surround
, sugeruj¹cym, i¿
chodzi o dŸwiêk dookólny, otaczaj¹cy s³u-
chacza ze wszystkich stron. Najpierw, w la-
tach siedemdziesi¹tych, trafi³y do najlep-
szych kin i rzeczywiœcie zrobi³y wielkie
wra¿enie na odbiorcach. Potem pojawi³y
siê domowe systemy dŸwiêku dookólnego
maj¹ce w nazwie s³owo surround. Takie
systemy zawiera³y nie cztery, ale piêæ lub
szeœæ g³oœników, przy czym szósty g³oœnik
–
subwoofer
zapewnia dobre odtwarzanie
basów. G³oœnik centralny pomaga jeszcze
precyzyjniej zrealizowaæ panoramê dŸwiê-
ODROBINA HISTORII
Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e dwukana³owy
przekaz stereofoniczny by³ ogromnym
krokiem jakoœciowym w stosunku do prze-
kazu monofonicznego z jednym g³oœni-
kiem. Co bardzo wa¿ne, dwa g³oœniki roz-
mieszczone przed s³uchaczem, po jego pra-
wej i lewej stronie, umo¿liwiaj¹ wytworze-
nie wra¿enia panoramy dŸwiêkowej.
S³u-
chaj¹c dobrze nagranego utworu stereo-
fonicznego mo¿na zamkn¹æ oczy i umiej-
scowiæ poszczególnych wykonawców
i instrumenty w panoramie miêdzy g³o-
œnikami. Ilustruje to rysunek
1
.
2
Od stereo poprzez
kwadrofoniê
do surround
55
5
2007
 audio1.qxd 2007-04-26 09:44 Page 56
TEMAT NUMERU
b)
a)
Dobry zestaw kolumn mo¿na mieæ ju¿ za 4000 z³
(a – Sonus Faber Stradivari), albo za 100 000 z³
(b – Sonus Faber Concertino Domus). Jest siê nad
czym zastanowiæ
kow¹ z przodu s³uchacza. Dwa g³oœniki
tylne maj¹ za zadanie wzbogaciæ obraz
dŸwiêkowy.
Jeszcze niedawno wielkie wra¿enie ro-
bi³y magiczne okreœlenia
Surround
i
Surround Sound
. Takie instalacje
z piêcioma czy szeœcioma g³oœnikami
wydawa³y siê realizacj¹ marzenia, by
daæ s³uchaczowi wrêcz idealne warunki
ods³uchu. Warto jednak pamiêtaæ, ¿e
systemy surround by³y analogowe i ¿e
sygna³y dla g³oœnika centralnego
i wspólnie pracuj¹cych g³oœników tyl-
nych by³y wydzielane ze specjalnie
spreparowanego sygna³u dwukana³o-
wego, który mo¿na uznaæ za nieco
zmodyfikowany sygna³ stereofoniczny.
Kolejnym krokiem by³o pojawienie siê
w pe³ni cyfrowych systemów wielokana³o-
wych. Dziœ ka¿da p³yta DVD obok filmu
mo¿e zawieraæ, i zwykle zawiera, œcie¿kê
dŸwiêkow¹ 5.1-kana³ow¹, to znaczy 5 zu-
pe³nie
niezale¿nych
„pe³nych” kana³ów
plus kana³ dla subwoofera. Z takim samym
cyfrowym dŸwiêkiem wielokana³owym 5.1
mamy te¿ do czynienia w przekazach nie-
których stacji satelitarnych. Dziœ za niewy-
górowan¹ cenê mo¿na nabyæ najnowoczeœ-
niejsze cyfrowe systemy kina domowego
5.1, a coraz czêœciej mo¿na spotkaæ zestawy
audio zawieraj¹ce osiem czy dziesiêæ ko-
lumn, oznaczane 7.1 i 9.1.
Jednak ani cyfrowe przetwarzanie wielu
niezale¿nych kana³ów dŸwiêkowych, ani
rosn¹ca liczba kolumn nie gwarantuje re-
alizacji wszystkich oczekiwañ. W grê
wchodzi tu wiele czynników, w tym polity-
ka marketingowa i silna konkurencja na
rynku. Na pocz¹tek warto wzi¹æ pod lupê
podawane przez producenta parametry.
Uwaga!
W przypadku tanich urz¹-
dzeñ elektronicznych nale¿y bardzo
ostro¿nie podchodziæ do parametrów
podawanych w materia³ach reklamo-
wych i w specy fikacji. Czêsto wartoœci
te zupe³nie nie odpowiadaj¹ rzeczywi-
stym w³aœciwoœciom sprzêtu.
PARAMETRY
Wytwórcy chc¹ sprzedaæ jak najwiêcej,
wiêc zw³aszcza w przypadku taniego sprzê-
tu, czêsto uciekaj¹ siê do sztuczek marke-
tingowych, le¿¹cych na granicy oszustwa.
Podaj¹ mocno naci¹gane parametry, nie-
kiedy nie maj¹ce nic wspólnego z rzeczy-
wistoœci¹. Klasycznym przypadkiem jest
tak zwana moc PMPO.
Wed³ug opisu na
opakowaniu, g³oœniczki o œrednicy np.
6 cm maj¹ rewelacyjnie wielk¹ moc
200 W PMPO. Te g³oœniczki tak na-
prawdê ju¿ przy piêciu watach zostan¹
uszkodzone i wypluj¹ swe membrany
.
Wtajemniczeni ¿artuj¹, ¿e moc PMPO
jest jednorazow¹, niepowtarzaln¹ moc¹
g³oœnika w chwili, gdy uderzy weñ pio-
run. Ale kto zabroni umieszczenia na pu-
de³ku i na ulotce dumnego napisu 200 W
PMPO?
Mniej oczywista jest sprawa z innymi pa-
rametrami, jak choæby z pasmem prze-
noszenia. Uczciwi producenci podaj¹
pasmo przy nierównomiernoœci ±3 dB,
a w przypadku g³oœników ±6 dB. Aby
„poprawiæ” parametry, wystarczy podaæ
du¿o szersze pasmo zmierzone przy nie-
równomiernoœci ±10 dB, czy nawet
±15 dB. Niezorientowany klient zosta-
nie po prostu oszukany.
Nierzetelne podawanie parametrów doty-
czy przede wszystkim taniego sprzêtu, jed-
nak zawsze ostatecznym wskaŸnikiem nie
s¹ cyferki, tylko efekt uzyskiwany w wa-
runkach normalnego u¿ytkowania sprzê-
tu. Zamiast wiêc fascynowaæ siê liczbami
z prospektu reklamowego, nale¿a³oby po-
s³uchaæ brzmienia i porównaæ z innym
sprzêtem.
BARIERY I OGRANICZENIA
Teksty i rysunki z materia³ów reklamo-
wych sugeruj¹, ¿e systemy wielokana³owe
z piêcioma czy szeœcioma g³oœnikami
umo¿liwiaj¹ „zanurzenie s³uchacza w pa-
noramie dŸwiêku” i odtworz¹ dŸwiêk do-
Uwaga!
Fa³szywe wyobra¿enie:
czym wiêcej kolumn, tym lepszy
i wierniejszy dŸwiêk.
To nieprawda!
56
2007
5
audio1.qxd 2007-04-26 09:44 Page 57
STEREO I KINO DOMOWE W TWOIM DOMU
k³adnie tak, jak w rzeczywistej sali koncer-
towej. Niestety, jest to niemo¿liwe z wielu
wzglêdów.
Prawd¹ jest, ¿e zmys³ s³uchu pozwala loka-
lizowaæ Ÿród³a dŸwiêku. Mo¿na zamkn¹æ
oczy i okreœliæ „na s³uch” gdzie znajduje
siê Ÿród³o dŸwiêku. Dotyczy to jednak rze-
czywistych Ÿróde³ dŸwiêku, na przyk³ad
instrumentów na estradzie. Przy odtwarza-
niu dŸwiêku przez g³oœniki nie jest to wca-
le takie proste i oczywiste, jak mog³oby siê
wydawaæ „na pierwszy rzut ucha”. Otó¿
mówi¹c w skrócie, jeœli mamy cztery ko-
lumny wokó³ s³uchacza, to ze wzglêdu na
w³aœciwoœci naszego zmys³u s³uchu mo¿e-
my lokalizowaæ pozorne Ÿród³a dŸwiêku
tylko w doœæ w¹skim obszarze przed sob¹
i w okolicy g³oœników – zaznaczono je ko-
lorem zielonym na
rysunku
3
a
. Wbrew
pozorom, przy ma³ej liczbie g³oœników nie
jest mo¿liwe precyzyjne zlokalizowanie
pozornych Ÿróde³ dŸwiêku z boków i z ty-
³u s³uchacza – pokazuje to kolor czerwony.
Owszem, mo¿na by³oby polepszyæ sytu-
acjê, ale nale¿a³oby zastosowaæ du¿o wiêcej
niezale¿nie sterowanych g³oœników, we-
d³ug
rysunku
3
b
. Wynika to z w³aœciwo-
œci s³uchu ludzkiego i przekreœla mo¿li-
woϾ wiernego odtworzenia sytuacji
dŸwiêkowej ze wszystkich stron s³uchacza.
Wiêcej szczegó³ów podanych jest w ramce
„Jak lokalizujemy Ÿród³a dŸwieku”.
Warto pamiêtaæ, ¿e takie rozwa¿ania
dotycz¹ panoramy dŸwiêkowej umiesz-
czonej w jednej p³aszczyŸnie. Nie
wspomniano tu o rozró¿nianiu kierun-
ków góra – dó³. Oczywiœcie, danie s³u-
chaczowi takiej mo¿liwoœci wymaga³o-
by zastosowania kolejnych niezale¿nie
sterowanych g³oœników umieszczo-
nych na ró¿nych wysokoœciach. Dopie-
ro w takich bardzo rozbudowanych
systemach mo¿na by³oby mówiæ
o prawdziwym dŸwiêku przestrzen-
nym, trójwymiarowym, w skrócie 3D
(D od dimension – wymiar). Tymcza-
sem w materia³ach reklamowych czêsto
spotyka siê okreœlenia 3D w stosunku
do prymitywnych zestawów z cztere-
ma, albo nawet, o zgrozo – z dwoma
g³oœnikami.
Wniosek mo¿e byæ zaskakuj¹cy:
wier-
noœæ odwzorowania panoramy dŸwiê-
kowej przez wspó³czesny cyfrowy,
wielokana³owy system 5.1 jest nie-
wiele lepsza, ni¿ przez zwyczajny sys-
tem stereofoniczny
. Nic dziwnego, ¿e
do dziœ wielu mi³oœników wiernego
3
Jeœli mamy cztery kolumny wokó³ s³uchacza, to mo¿emy lokalizowaæ pozorne Ÿród³a dŸwiêku tylko
w doœæ w¹skich obszarach przed sob¹ i w okolicy g³oœników – zaznaczono je kolorem zielonym na rysunku
3a. Sytuacjê mo¿na polepszyæ stosuj¹c du¿o wiêcej niezale¿nie sterowanych g³oœników – rys. 3b
brzmienia pozosta³o przy klasycznej
stereofonii.
Jeœli tak, to co mog¹ zapewniæ dzisiej-
sze systemy wielokana³owe?
czach, którzy nie oczekuj¹ wiernoœci,
a jedynie silnie dzia³aj¹cych efektów.
Czêsto polegaj¹ one na wykorzystaniu
przeciwleg³ych g³oœników. Na pocz¹tku
dŸwiêk pochodzi tylko z jednego z nich,
potem stopniowo w³¹cza siê przeciwleg³y
g³oœnik i dŸwiêk niejako „przechodzi
przez s³uchacza”. Okreœlenie „przecho-
dzi przez s³uchacza” jest jak najbardziej
trafne. Mo¿na tego doœwiadczyæ w ka¿-
dym systemie kina domowego, gdy wy-
daje siê, ¿e samolot lub pociski wrêcz
przelatuj¹ przez g³owê. Do uzyskania te-
EFEKTY, EFEKTY
I JESZCZE RAZ EFEKTY
W przypadku muzyki filmowej i efek-
tów specjalnych do filmów zazwyczaj
nie ma mowy o naturalnych Ÿród³ach
dŸwiêku i ich lokalizacji. By wywrzeæ
wra¿enie na s³uchaczu i spotêgowaæ
efekt wizualny, celowo stosuje siê nie
tylko nag³e zmiany g³oœnoœci, ale te¿
rozmaite sztuczki techniczne, na przy-
k³ad daj¹ce z³udzenie ruchu Ÿród³a
dŸwiêku. Wra¿enie ruchu obok s³ucha-
cza, zw³aszcza miêdzy przednimi kolum-
nami nie jest problemem. Natomiast
stworzenie dobrego z³udzenia ruchu
dŸwiêku do i od s³uchacza jest bardzo
trudne. Filmowi realizatorzy dŸwiêku
powszechnie stosuj¹ w filmach akcji
pewne sposoby, a wrêcz sztuczki, które
robi¹ du¿e wra¿enie na tych s³ucha-
W referencyjnym systemie KHT 9000 Ace satelitar-
ne zespo³y g³oœnikowe zawieraj¹ technologiê po-
zwalaj¹c¹ zmniejszyæ objêtoœæ obudów bez pogar-
szania parametrów akustycznych. I chocia¿ obudo-
wy nadal pozostaj¹ relatywnie du¿e (w porównaniu
do satelitów popularnych, tanich systemów), to
przecie¿ zawieraj¹ bardzo rozbudowany, trójdro¿ny
uk³ad g³oœnikowy z par¹ przetworników niskotono-
wych. Obudowy satelitów s¹ aluminiowe, mog¹
zostaæ po³¹czone ze statywami w pozycji poziomej
b¹dŸ pionowej (w tym przypadku mo¿emy regulo-
waæ wysokoœæ) lub zamocowane bezpoœrednio na
œcianie
audio1.qxd 2007-04-26 09:44 Page 58
TEMAT NUMERU
B)
C)
JAK LOKALIZUJEMY
Ÿ
RÓD£A D
Ÿ
WIÊKU?
Nawet jeœli zamkniemy oczy, mo¿emy okreœliæ po³o¿enia rzeczywistych Ÿróde³
dŸwiêku dziêki:
Q
ró¿nicom czasowym,
Q
ró¿nicom g³oœnoœci
Q
wnoszonym przez ma³¿owiny zniekszta³ceniom dŸwiêków docieraj¹cych do
obydwu uszu.
Wystarcz¹ niewielkie ró¿nice czasowe, wynikaj¹ce z odleg³oœci miêdzy usza-
mi, nie wiêksze ni¿ 0,0007 sekundy (0,7 ms). Ró¿nice g³oœnoœci wynikaj¹
z faktu, ¿e dla dŸwiêków o czêstotliwoœci powy¿ej 1 kHz g³owa stanowi istot-
n¹ przeszkodê. Dla wysokich czêstotliwoœci akustycznych ró¿nice poziomów
sygna³ów zwi¹zane z „cieniem akustycznym g³owy” mog¹ siêgaæ a¿ 20 dB.
Nie mo¿na te¿ pomin¹æ wp³ywu ma³¿owin usznych. Skomplikowany kszta³t
ma³¿owiny powoduje, ¿e dŸwiêki docieraj¹ce z ró¿nych kierunków odbijaj¹ siê
od jej fa³dów w odmienny sposób i specy ficznie opóŸnione dodaj¹ siê do
dŸwiêków bezpoœrednich, docieraj¹cych do „przetwornika”. Mo¿na w uprosz-
czeniu powiedzieæ, ¿e dŸwiêki przychodz¹ce z ró¿nych kierunków s¹ w specy-
ficzny sposób podbarwiane. I w³aœnie te subtelne podbarwienia pomagaj¹ lo-
kalizowaæ pozycjê Ÿród³a dŸwiêku.
Dziêki wszystkim tym czynnikom, a przede wszystkim dziêki zadziwiaj¹-
cym w³aœciwoœciom mózgu, zdrowy m³ody cz³owiek jest w stanie z doœæ
du¿¹ dok³adnoœci¹ zlokalizowaæ Ÿród³o dŸwiêku przed sob¹, a tak¿e za-
uwa¿yæ przesuniêcie tego Ÿród³a o zadziwiaj¹co ma³y k¹t, rzêdu 1 stop-
nia. Nale¿y jednak wyraŸnie podkreœliæ, ¿e dotyczy to jedynie stosunkowo
w¹skiego obszaru, mianowicie k¹ta ±30° z przodu s³uchacza. Znacznie
mniej precyzyjna jest lokalizacja i odczucie ruchu Ÿróde³ dŸwiêku w obsza-
rze objêtym k¹tem ±60 stopni. Najgorzej jest w zakresie k¹tów zbli¿o-
nych do ±90° – tu przesuniêcie Ÿród³a dŸwiêku daje siê zauwa¿yæ, dopie-
ro gdy wynosi ono 30°. Z ty³u g³owy zdolnoœæ lokalizacji Ÿród³a trochê siê
poprawia, ale jest znacznie gorsza, ni¿ z przodu (pozytywna rola ma³¿owin
usznych).
I to jest pierwszy wa¿ny wniosek – precyzyjna lokalizacja Ÿróde³ dŸwiêku
w (prawdziwej) panoramie dŸwiêkowej jest mo¿liwa tylko w w¹skim ob-
szarze z przodu s³uchacza, w obszarach zaznaczonych na rysunku A zielo-
nym kolorem. Kolory ¿ó³ty i czerwony wskazuj¹ obszary, gdzie lokalizacja
pozornego Ÿród³a dŸwiêku jest nieprecyzyjna i wrêcz niemo¿liwa.
Dane te i rysunek A dotycz¹ prawdziwych Ÿróde³
dŸwiêku, umieszczonych wokó³ s³ucha-
cza. Nie jest chyba dla nikogo tajem-
nic¹, ¿e mo¿na w sztuczny sposób
stworzyæ wra¿enie obecnoœci
Ÿród³a dŸwiêku w miejscu,
gdzie wcale go nie ma, czyli
stworzyæ wirtualne Ÿród³o
dŸwiêku. Dwa bardzo podobne
sygna³y, docieraj¹ce do obu uszu
s¹ przez mózg traktowane jako po-
chodz¹ce z jednego (wirtualnego czyli
pozornego) Ÿród³a umieszczonego miêdzy
g³oœnikami. W klasycznych mikserach stereofonicznych s³u¿y do tego po-
tencjometr oznaczony PAN(orama). Pozwala on zmieniaæ proporcje TEGO
SAMEGO dŸwiêku w dwóch kana³ach. Gdy dŸwiêki z obu kana³ów s¹ jed-
nakowe, Ÿród³o wydaje siê umieszczone poœrodku miêdzy kolumnami –
zobacz rysunek B. Za pomoc¹ potencjometru panoramy
mo¿na ustawiæ po³o¿enie tego pozornego Ÿród³a dŸwiêku na linii miêdzy
g³oœnikami – porównaj rysunek C.
Zmys³ s³uchu daje siê oszukaæ, a umiejêtny re¿yser dŸwiêku mo¿e bez
wiêkszych problemów rozmieœciæ na panoramie dŸwiêkowej nie tylko je-
den, ale wiele instrumentów i g³osów – zobacz wczeœniejszy rysunek 1.
Nie znaczy to jednak, ¿e z pomoc¹ dwóch g³oœników takie pozorne
Ÿród³o dŸwiêku mo¿na precyzyjnie „umieœciæ” z dowolnej strony s³u-
chacza. Wydawaæ by siê mog³o, ¿e ustawiaj¹c te kolumny z boku s³u-
chacza uzyska siê wra¿enie panoramy dŸwiêkowej z boku. Ilustruje to
rysunek D. Niestety, w odró¿nieniu do sytuacji z rysunków B i C, tym razem
tak nie jest! S³uch nie daje siê oszukaæ, bo tym razem g³ówn¹ rolê odgrywa
tylko jedno ucho. Jedno ucho nie jest w stanie porównaæ g³oœnoœci sygna³ów
z obu kolumn i co gorsze, zmys³ s³uchu traktuje dŸwiêki przychodz¹ce z obu
kolumn jako dwa oddzielne sygna³y. W rezultacie subiektywne wra¿enie s³u-
chacza jest dziwne – nie tylko nie potrafi precyzyjnie zlokalizowaæ pozornego
bocznego Ÿród³a, ale na dodatek dŸwiêk jakby „p³ywa” miedzy g³oœnikami.
Oznacza to, ¿e na pewno nie da siê w pro-
sty sposób za pomoc¹ dwóch g³oœników
stworzyæ wra¿enia panoramy bocznej
– dlatego rysunek D jest przekreœlony.
Podobna sytuacja, chocia¿ mniej ostro,
wystêpuje równie¿ z ty³u – rysunek E.
W miarê sensownie udaje siê zlokalizowaæ
tylne Ÿród³o tylko wtedy, gdy tylko jeden
g³oœnik jest czynny – zobacz rysunek F.
Ze wzglêdu na specy ficzne w³aœciwoœci
ludzkiego umys³u, próba oszukania s³uchu
przez wytworzenie pozornego Ÿród³a
dŸwiêku w panoramie z boków b¹dŸ z ty³u
za pomoc¹ dwóch g³oœników jest skazana
na niepowodzenie.
Na pozór logiczna idea polegaj¹ca na
zastosowaniu czterech g³oœników do wy-
tworzenia pe³nej, dookólnej panoramy
wokó³ s³uchacza okazuje siê chybiona ju¿
w za³o¿eniu – aby s³uchacz móg³ lokalizo-
waæ Ÿród³a dŸwiêku w panoramie z boków
i z ty³u, nale¿a³oby zastosowaæ o wiele
wiêcej niezale¿nie sterowanych g³oœni-
ków – patrz wczeœniejszy rysunek 2.
Tym samym we wspó³czesnych syste-
mach z piêcioma czy szeœcioma kolum-
nami nie jest mo¿liwe wierne „zanurze-
nie s³uchacza w atmosferze sali koncer-
towej”.
D)
E)
A)
F)
58
2007
5
     [ Pobierz całość w formacie PDF ]