w dialogu iii full, ebooki6

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
18.
Pustynia, równina
139
19.
Adolfo Bioy Casares
147
20. Polityka i kultura
155
21.
Bernard Shaw
165
22. Krytyka filmowa
171
23. Kolejna rozmowa o Groussacu
179
24. Humanistyka w niebezpieczestwie
187
25. W.B. Yeats (I)
195
26. W.B. Yeats (II)
201
27. Literacki myliciel
209
28. Czas
217
4
1
ROZMOWA WSTPNA 9.03.1984
Osvaldo Ferrari:
A wic rozpoczynamy ten cykl rozmów ra-
diowych, panie Borges, i najpierw chciabym pana zapyta o to,
jak pan si czuje, pan, który wyksztaci si i który zawsze wyra-
a si w ciszy liter, a wic jak czuje si pan, wyraajc si, czy te
komunikujc si, za porednictwem radia?
Jorge Luis Borges
: Jestem troch zdenerwowany. Ale prze-
cie rozmawia si przez cae ycie i teraz wanie rozmawiamy, pan
i ja. Pisarstwo jest czym sporadycznym, a dialog czym cigym,
prawda?
— Tak, ale wydawaoby si, e dla pisarza dialog jest form
naturaln...
—
Tak, myl, e tak, poza tym tak rozumia to Platon, który
dialog wynalaz, prawda?
— Oczywicie, ale w odrónieniu od, na przykad, muzyków
i malarzy...
— No tak, oni maj inne rodki ekspresji, oczywicie, ale ja pod
tym wzgldem musz ograniczy si... do sowa. A w gruncie rzeczy
sowo pisane nie róni si tak bardzo od sowa mówionego.
— Prosz zwróci uwag na to, e obecnie, kiedy mówi si lub
myli o transmisji dwiku lub obrazu jako o formie komunikacji,
intuicyjnie wyczuwa si obecno suchacza, tak jak pan, piszc,
przewiduje obecno czytelnika...
— Ach, nie wiem, kiedy ja pisz, to jest to dla mnie rodzaj... ro-
dzaj wytchnienia... Lubi pisa. Tak, to nie oznacza, e wierz
w warto tego, co napisaem, tylko w przyjemno pisania. To zna-
czy, e gdybym by Robinsonem Crusoe, to myl, e ja na mojej
wyspie bym pisa.
— Rozumiem.
—
Nie mylc o czytelnikach.
— Nie mylc o czytelnikach.
—
Tak, ja nigdy nie myl o czytelniku, z wyjtkiem tego, e sta-
ram si pisa w sposób zrozumiay, to jest zwyka uprzejmo, na-
wet jeeli odnosi si do osób cakowicie zmylonych lub nieobec-
nych. Nie sdz, eby brak jasnoci by czym wartociowym.
— I uwaa pan, e gdy nie myli si o komunikacji, nagle ta
komunikacja, o której tyle si mówi, moe zaistnie?
—
Nie, ja nie myl o komunikacji. Poza tym kiedy co pisz, to
dlatego, e co otrzymaem. To oznacza, e wierz, skromnie mó-
wic, w inspiracj. A wic uwaam, e wszyscy pisarze s kopista-
mi. Nie wiadomo czego ani kogo. Moemy myle, jak Hebrajczycy,
o
ruah
1
, o duchu, albo o muzie, jak myleli Grecy, albo o „wielkiej
pamici”, w któr wierzy irlandzki poeta William Butler Yeats... On
uwaa, e kady pisarz dziedziczy wspomnienia starszych czon-
ków rodziny, a wic ludzkoci; mamy przecie dwoje rodziców, czwo-
ro dziadków i tak dalej, to si nastpnie geometrycznie pomnaa.
Uwaa, e pisarz moe nie mie wielu dowiadcze osobistych, ale
1
Hebr.
ruah
— wiatr, duch —
przyp. tum
.
8
e moe polega na tej rozlegej przeszoci... Nazywa j „wielk
pamici”. Moemy j take nazwa „podwiadomoci”, ale my-
l, e „wielka pami” brzmi adniej, prawda? Takie niewyczerpa-
ne ródo.
— Ale tak.
—
Ale idea jest taka sama, chodzi o otrzymanie czego, o zapa-
mitanie czego.
— Ale pan mówi wanie o czym, o czym wspomina si coraz
mniej. Pamitam, e po otrzymaniu wanej nagrody w Hiszpanii
powiedzia pan, e jeeli duchowi udao si przekaza co innym
za pana porednictwem, to pan czuje, e wypenio si pana prze-
znaczenie.
—
Czuj si usprawiedliwiony. Poza tym dla mnie jedynym mo-
liwym przeznaczeniem jest przeznaczenie literackie. No bo oczywi-
cie kto, kto tak nieroztropnie ukoczy osiemdziesit cztery lata,
kto moe ukoczy osiemdziesit pi, kto jest niewidomy — tak,
wikszo moich rówieników ju nie yje, chocia, jak pan widzi,
wokó mojej staroci s i modzi ludzie. No wic ja spdzam cz
czasu samotnie i wtedy zaludniam go projektami. Na przykad dzi-
siaj rano obudziem si o siódmej, wiedziaem, e zadzwoni do mnie
o wpó do dziewitej. I pomylaem: „No dobrze, wykorzystajmy
ten czas”, i zaczem kreli sonet, oczywicie mentalnie, który za
kilka dni naprawd bdzie sonetem. Teraz jest tylko szkicem. Czyli
ja spdzam znaczn cz czasu sam i musz ten czas wypeni
projektami, moglibymy powiedzie — zjawami, chocia to brzmi
troch przeraajco, robi wraenie, prawda? Bo ja nie czuj si przez
nie przeladowany, to s mie zjawy.
— Rozumiem, ale pana wizja muzy, ducha w czasach, kiedy
wydaje si, e przepada ju wizja ducha stojcego na czele ruchu
artystycznego czy literackiego...
9
[ Pobierz całość w formacie PDF ]